Choroby drzew pestkowych - rozpoznanie i zwalczanie

Drzewa pestkowe to grupa roślin sadowniczych, których owoce są pestkowcami (mają w środku pestki). Do pestkowych zalicza się takie drzewa  owocowe jak brzoskwinia, czerecha, czereśnia, morela, nektarynka, śliwa, wiśnia. Drzewa pestkowe mają wiele wspólnych chorób, np. brunatną zgniliznę drzew pestkowych oraz drobną plamistość liści drzew pestkowych. Niektóre infekcje zagrażają tylko pojedynczym gatunkom. Przykładowo, jedynie brzoskwinie i nektarynki chorują na kędzierzawość liści brzoskwini, a śliwy – na torbiel śliw.

Inne grupy roślin owocowych to drzewa ziarnkowe (np. grusza i jabłoń) i rośliny jagodowe (m.in. borówka amerykańska i porzeczka czerwona).

Przeczytaj także: 10 przykazań korzystania ze środków ochrony roślin

Owocowe drzewa pestkowe mają różną odporność na choroby, która zależy zarówno od ich gatunku, jak i odmiany. Trzeba na to zwracać uwagę wybierając je do ogrodu czy sadu. Większość jest podatna – mniej lub bardziej - na choroby kory i drewna. W przypadku brzoskwiń oraz nektarynek należy pamiętać o corocznej ochronie przed kędzierzawością liści. Wiele chorób sprawia problem praktycznie tylko podczas sprzyjającej dla patogenów pogody, np. mączniak brzoskwini.

W ochronie drzew pestkowych bardzo ważna jest profilaktyka. Warto systematycznie stosować Maść ogrodniczą, ciąć drzewa zgodnie z kalendarzem dla danego gatunku, wygrabiać opadłe liście, usuwać owoce i gałęzie z oznakami chorób.

Przeczytaj także: Wiosenne cięcie drzew owocowych – poradnik i kalendarz

To jedna z najczęściej występujących chorób drzew pestkowych, zwłaszcza jeśli w okresie ich kwitnienia panuje deszczowa pogoda. Wywołują ją patogeniczne grzyby. W przypadku brzoskwini, czereśni, moreli oraz śliw to Monilinia laxa i Monilinia fructigena. Grzyby zimują na porażonych, zaschniętych pędach oraz zmumifikowanych owocach, zarówno pozostałych na drzewach, jak i na opadłych. Zarodniki przenoszą wiatr oraz deszcz. Nie wszystkie odmiany są tak samo podatne na zakażenie. Przykładowo, ze śliw wrażliwa jest Renkloda Zielona.

Objawy: porażone kwiaty nagle brązowieją i zamierają. Następnie zamierają wierzchołki pędów – czasem wycieka z nich także guma (zwłaszcza na czereśniach i wiśniach). Z niektórych kwiatów porażonych przez grzyby mogą rozwinąć się owoce. Jednak stopniowo na ich powierzchni rozwija się zgnilizna, a następnie szary lub żółtobrunatny nalot. Czasem są to pojedyncze sztuki, np. na brzoskwiniach, ale zdarza się, że owoce gniją masowo, zwłaszcza na czereśniach i śliwach. Sprzyjają temu uszkodzenia ich skórki, np. pękanie podczas deszczowej pogody. Chore owoce najczęściej nie opadają z drzew nawet do następnego sezonu i wysychają na gałęziach. Tworzą się z nich mumie, które są źródłem zakażenia wiosną.

Zwalczanie: usuwać porażone owoce oraz ich mumie (przez cały rok). Oprysk można wykonać różnymi preparatami (pierwszy tuż przed kwitnieniem), jak Switch 625 WG oraz Signum 33 WG. Jeśli pogoda jest deszczowa, wykonać 3-4 zabiegi co 10-14 dni do zbioru owoców, z zachowaniem okresu karencji, pamiętając o ochronie owadów zapylających. Przycinać korony drzew, aby nie były zbyt gęste, zgodnie z kalendarzem dla poszczególnych gatunków.

Przeczytaj także: Oprysk czereśni na najpopularniejsze choroby i szkodniki

Choroba grzybowa często występująca na czereśniach i wiśniach. Infekcji sprzyja deszczowa pogoda w okresie kwitnienia oraz na przełomie wiosny i lata, a także temperatura 16-20°C. Powoduje przedwczesną defoliację, co skutkuje plonem mniejszym i gorszej jakości. Patogen (Blumeriella jaapii) zimuje na chorych, opadłych liściach.

Objawy: najpierw pojawiają się drobne, brązowe plamki (najczęściej na przełomie maja i czerwca). Następnie na spodnich stronach liści można zauważyć małe wybrzuszenia z kremowymi zarodnikami. Chore liście żółkną i przedwcześnie opadają (nierzadko masowo przed zbiorem owoców). Owoce są drobne, często nie dojrzewają. Młode drzewka mogą przemarzać.

Zwalczanie: wygrabiać opadłe liście spod wiśni i czereśni, aby nie były źródłem zakażenia w kolejnym sezonie. Można je także opryskać roztworem mocznika (to nawóz zawierający dużo azotu), dzięki czemu szybciej się rozłożą i patogeny nie będą miały dobrych warunków do przezimowania. Tuż po kwitnieniu wykonać oprysk preparatem Syllit 65 WP (maksymalnie 4 zabiegi co 7-10 dni). Dbać o prawidłowe nawożenie czereśni i wiśni.

Przeczytaj także: Po jakim czasie od wykonania oprysku można zbierać plony

Chorobę wywołuje grzyb Clasterosporium carpophilum. W wyniku infekcji zmniejsza się powierzchnia asymilacyjna liści, gdyż powstają w nich dziury. W efekcie drzewa gorzej plonują. Chorobie sprzyja pogoda ciepła i deszczowa. Dziurkowatość liści drzew pestkowych występuje najczęściej na brzoskwiniach, morelach, śliwach, wiśniach. Patogen zimuje na pędach, korze, pąkach.

Objawy: wiosną na liściach powstają liczne, drobne plamki (o średnicy 1-4 mm), najpierw jasnozielone, a następnie brunatne, obwiedzione czerwonymi obwódkami. Dość szybko tkanka w miejscu plam obumiera i się wykrusza, co sprawia, że w liściach pojawiają się dziurki. Zmiany chorobowe – w postaci wycieków gumy i drobnych narośli - mogą też pojawić się na wierzchołkach pędów.

Zwalczanie: silnie porażone pędy należy usuwać. Przed kwitnieniem można wykonać profilaktycznie oprysk preparatami miedziowymi, np. Miedzian Extra 350 SC lub Miedzian 50 WP (oba zalecane są do stosowania w uprawach ekologicznych).

Przeczytaj także: Opryski drzew owocowych na wiosnę

To bardzo popularna, występująca corocznie choroba grzybowa brzoskwini i nektarynki wywoływana przez grzyb Taphrina deformans.  Odmiany tych drzew mają różną podatność na infekcję. Do najbardziej odpornych zalicza się odmiany Fruteria, Majorita, Marpesia.

Objawy: najczęściej występują na liściach, rzadziej – kwiatach, pędach, owocach. Chore liście najpierw są blade, a następnie szarzeją, czerwienieją, brunatnieją, zasychają i opadają. Jednocześnie stają się silnie zdeformowane: wybrzuszone, poskręcane, kruche, zgrubiałe. Na pędach można zauważyć skorkowacenia, a na owocach - karminowe nekrozy. Porażone kwiaty, owoce i liście przedwcześnie opadają. Chore brzoskwinie owocują słabo i mogą przemarzać. Grzyb zimuje zwykle na korze brzoskwini lub nektarynki, ale czasem mogą to być inne drzewa i krzewy rosnące obok.

Zwalczanie: jesienią, gdy z brzoskwini i nektarynki opadną liście, wykonać oprysk preparatem miedziowym, np. Miedzian 50 WP lub Miedzian Extra 350 SC. Kolejny zabieg (tymi samymi preparatami) jest potrzebny na przedwiośniu, tuż przed pękaniem pąków. Oba preparaty są zalecane do stosowania w rolnictwie ekologicznym (jesienny oprysk preparatem miedziowym ogranicza też występowanie leukostomozy drzew pestkowych i raka bakteryjnego). Inny oprysk na kędzierzawość liści brzoskwini to Syllit 65 WP. Wykonuje się go wiosną (od fazy pękania pąków kwiatowych do opadnięcia płatków) oraz po zbiorze owoców, gdy opadnie przynajmniej 50% liści.

Przeczytaj także: Opryski drzew owocowych na jesień

To groźna choroba kory oraz drewna brzoskwini, czereśni, moreli, śliwy, wiśni. Jej sprawcami są grzyby Leucostoma cincta i Leucostoma persooni, które wnikają w korę oraz drewno w miejscach zranień. Do zakażenia najczęściej dochodzi od jesieni do wiosny. Leukostomoza występuje zwłaszcza na drzewach osłabionych, np. suszą, innymi chorobami, żerowaniem szkodników. Zwykle jest przewlekła – zanim drzewo obumrze, mijają lata. Zdarza się jednak, że drzewa zamierają też nagle.

Objawy: na korze widoczne są wycieki gumy oraz białe skupiska zarodników. Pojedyncze gałęzie nagle usychają, kora odpada. Zamierać mogą też całe drzewa, zwłaszcza zimą.

Zwalczanie: drzewa pestkowe ciąć zgodnie z kalendarzem dla danego gatunku. Rany po cięciu zabezpieczać preparatami chroniącymi przed wnikaniem patogenów w drewno i korę, jak Maść ogrodnicza. Jesienią, gdy z drzewa opadną liście, wykonać oprysk preparatem miedziowym, np. Miedzian 50 WP lub Miedzian Extra 350 SC. Oba zalecane są w uprawach ekologicznych.

Przeczytaj także: Choroby kory drzew owocowych – jak zapobiegać

Choroba występuje na brzoskwini i nektarynce. Grzyb Sphaerotheca pannosa, który ją wywołuje, łatwo przenosi się na wietrze. Zimuje w pąkach i resztkach liści; rozwija się również na różach. Na nasilenie mączniaka prawdziwego duży wpływ ma pogoda. Infekcji sprzyjają m.in. duże różnice temperatury między dniami (zwłaszcza słonecznymi) a nocami (szczególnie wilgotnymi). Choroba osłabia drzewa. Jej skutkiem jest słabe owocowanie, także w następnym roku, oraz większa podatność brzoskwiń i nektarynek na mróz oraz inne infekcje.

Objawy: na liściach, pędach i owcach pojawia się biały nalot. Porażone organy żółkną i zasychają. Liście stają się zdeformowane, mogą przedwcześnie opadać. Owoce drobnieją, mają szary nalot i często nie dojrzewają prawidłowo.

Zwalczanie: usuwać porażone pędy i opadłe liście. Unikać przenawożenia azotem. Do oprysków zapobiegawczych i interwencyjnych polecane są Biosept Active lub Biosept Active Spray (oba na bazie grejpfruta). Rośliny wzmacnia preparat Lykos (zawiera skrzyp). Ochronę przed mączniakiem prawdziwym zapewnia też Siarkol 800 SC.

Przeczytaj także: Mączniak prawdziwy a mączniak rzekomy – jak je odróżnić

Jest chorobą wirusową śliwy, a także (rzadziej) brzoskwini i moreli. Ospowatość (znaną też jako szarka) wywołuje wirus Plum pox virus. Chore drzewa słabo plonują, bardziej są podatne na inne infekcje oraz mróz. Owoce są niesmaczne i zdeformowane. Wirus przenoszony jest m.in. przez mszyce. Rozprzestrzenia się też poprzez zrazy i sadzonki pobrane z chorych drzew.

Objawy: na liściach pojawiają się chlorotyczne plamy i smugi (najbardziej są widoczne podczas upałów). Plamy, ale w odcieniu fioletowym, są też na owocach, które przedwcześnie dojrzewają i opadają. Miąższ owoców jest suchy, gąbczasty, czerwonawy. Plamy w podobnej barwie można też zauważyć na pestkach. Na nierównej skórce mogą być kropelki gumy. Na zawirusowanych drzewach czasem pęka kora.

Zwalczanie: sadzić tylko drzewka z kwalifikowanych szkółek. Starać się sadzić odmiany mniej wrażliwe na szarkę, np. Amers i President, albo na nią odporne, jak Jofela, Joganta, Jojo, Jolina. Chore drzewa należy usuwać. Zwalczać mszyce. Opryski, które są nieszkodliwe dla pszczół, nietoksyczne i biodegradowalne to np. Emulpar 940 EC i Emulpar Spray (oba są bazie oleju rydzowego).

Przeczytaj także: W jaki sposób uprawiać i pielęgnować śliwy

Występuje na brzoskwini i moreli. To choroba, którą wywołuje grzyb Cladosporium carpophilum. Porażane są głównie owoce oraz niezdrewniałe pędy, rzadziej liście. Patogen zimuje na pędach porażonych drzew. Infekcji sprzyja pogoda deszczowa lub mglista z temperaturą 20-30°C.

Objawy: na zawiązkach owoców i młodych pędach pojawiają się drobne, oliwkowe plamy (o średnicy 1-6 mm). Następnie plamy czernieją, często zlewają się ze sobą (najwięcej jest ich przy szypułkach). W zaawansowanym stadium skórka owoców i kora pękają, przez co zmiany chorobowe przypominają strupy.

Zwalczanie: usuwanie porażonych pędów, aby zmniejszyć infekcję w następnym sezonie. Przycinanie drzew tak, aby ich korony nie były zbyt gęste (zgodnie z kalendarzem cięcia brzoskwiń). Unikanie sadzenia brzoskwiń w miejscach, gdzie często występuje mgła. Inwazję parcha brzoskwiniowego ograniczają opryski na mączniaka brzoskwini i brunatną zgniliznę drzew pestkowych.

Przeczytaj także: Jak wykonywać opryski, aby chronić owady pożyteczne

Niszczy zwłaszcza czereśnie i wiśnie, ale duże szkody może też wyrządzać m.in. na brzoskwiniach, morelach, śliwach. Rak bakteryjny drzew pestkowych to choroba wywoływana przez bakterię Pseudomonas syringae. Infekcji sprzyja pogoda deszczowa, z temperaturą około 20°C. Bakteria zimuje w pąkach, zrakowaceniach na korze, opadłych liściach. Rozprzestrzenia się z wiatrem, deszczem. Bakterie mogą przenosić owady oraz człowiek (np. na narzędziach ogrodniczych i ubraniach).

Objawy: na pniach i gałęziach, zwłaszcza w miejscach skaleczeń oraz w rozwidleniach gałęzi, tworzą się rakowate rany z których wycieka guma (często dużo). Pąki oraz kwiaty stają się brunatne lub czarne i zamierają. Nieregularne plamy pojawiają się także na liściach. Na owocach plamy mogą się zapadać i przysychać do pestek. Chore drzewa zamierają częściowo lub całe. Są bardziej podatne na inne choroby, szkodniki oraz mróz.

Zwalczanie: ciąć drzewa pestkowe zgodnie z kalendarzem dla każdego gatunku. Rany po cięciach zabezpieczać np. Maścią ogrodniczą. Na bieżąco usuwać chore kwiaty i owoce. Stosować opryski preparatami miedziowymi, jak Miedzian 50 WP lub Miedzian Extra 350 SC. Wykonuje się je w okresie nabrzmiewania pąków i kwitnienia oraz pojawienia się zawiązków.

Przeczytaj także: Maść ogrodnicza – jak używać

Stopniowo wyniszcza stare drzewa owocowe, zwłaszcza czereśnie i śliwy. Sprawcą srebrzystości liści drzew owocowych jest grzyb Chondrostereum purpureum. Drewno chorych drzew jest źródłem zakażenia.

Objawy: początkowo zmienia się kolor liści na szarawy lub srebrzysty (z powodu toksyn grzyba pasożytującego wewnątrz drzewa). Czasem objawy ustępują w następnym sezonie, ale nie oznacza to, że drzewo wyzdrowiało. Mogą nagle zamierać pojedyncze gałęzie, zwłaszcza po mroźnej zimie. Bardzo charakterystycznym objawem zaawansowanego stadium choroby są owocniki grzyba na korze. Są one płaskie, szarawe od góry i fioletowe od dołu. Porażone drzewa zamierają stopniowo lub nagle.

Zwalczanie: drzewa owocowe ciąć zgodnie z kalendarzem dla każdego gatunku. Usuwać drzewa z owocnikami grzyba, gdyż są źródłem zakażenia i nie można ich uratować. Nie pobierać zrazów do szczepienia z chorych egzemplarzy. Dezynfekować narzędzia używane do cięcia.

Przeczytaj także: Drzewa owocowe niskopienne – jakie podkładki wybrać

Sprawcą torbieli śliwy jest grzyb Taphrina pruni, który rozprzestrzenia się z wiatrem i wodą. Z powodu tej choroby plon jest mniejszy lub nie ma go wcale. Pasożytniczy grzyb zimuje na korze, pąkach, mumiach owoców.

Objawy: owoce najpierw jaśnieją, a następnie stają się bardzo zdeformowane – wygięte, wydłużone, bez pestek (tzw. torbiele). Skórkę pokrywa szarobiały nalot. Miąższ jest łykowaty, nie nadający się do jedzenia. W zaawansowanym stadium śliwki ciemnieją i gniją. Część z nich opada, a pozostałe zostają na drzewie i zamieniają się w mumie.

Zwalczanie: zbierać i niszczyć torbiele (chore śliwki). Przed pękaniem pąków liściowych zastosować oprysk, np. preparatami Miedzian 50 WP, Miedzian Extra 350 SC, Syllit 65 WP.

Przeczytaj także: Apteczka ogrodnika – co warto w niej mieć