Mączniak prawdziwy a mączniak rzekomy - jak je odróżnić

Zarówno mączniak prawdziwy, jak i mączniak rzekomy to choroby grzybowe roślin. Wywołują je odmienne grzyby pasożytnicze.

Za występowanie mączniaka prawdziwego odpowiedzialne są różne gatunki grzybów należące do mączniakowców (Erysiphales). Przykładowo, grzyby Podosphaera z tej rodziny atakują takie rośliny jak agrest, arbuz, brzoskwinia, chmiel, cukinia, dynia, kabaczek, melon, ogórek, patison, jabłoń, malina, róża, śliwa, truskawka, Blumeria  - trawy, Erysiphe – begonia, burak, dąb, floks, groch, kalafior, kapusta, lilak, ostróżka, różanecznik, winorośl, Oidium – cyklamen, sępolia (fiołek afrykański), gipsówka, goździk, Golovinomyces – aster, chaber, gerbera, lwia paszcza, mak, słonecznik, ziemniak, Pseudoidium – hortensja, pomidor.

Wszystkie zalicza się do ektopasożytów, czyli bytujących na zewnątrz zaatakowanych organizmów. Ich grzybnia rozwija się głównie na powierzchni zaatakowanej rośliny. Charakterystyczny objaw mączniaka prawdziwego to biały nalot grzybni na liściach – po obu stronach (na dolnej jest często mniej intensywny). Roślina wygląda jak posypana mąką.

Mączniaka rzekomego wywołują lęgniowce (Oomycota), które są organizmami grzybopodobnymi. To endopasożyty, które – w odróżnieniu od sprawców mączniaka prawdziwego - egzystują wewnątrz zaatakowanych organizmów. Należą do różnych rodzajów, podobnie jak grzyby wywołujące mączniaka prawdziwego. Przykładowo, Bremia wywołuje mączniaka rzekomego na takich roślinach jak gerbera, kocanki, sałata, Hyaloperonospora – kalafior, kapusta, Peronospora - burak, cebula, chryzantema, goździk, groch, jeżyna, lewkonia, lwia paszcza, mak, rabarbar, róża, szpinak, Plasmopara – słonecznik, winorośl, Pseudoperonospora – arbuz, chmiel, cukinia, dynia, kabaczek, melon, ogórek, patison.

Charakterystycznym objawem mączniaka rzekomego jest biały lub szarobiały nalot na dolnych stronach liści. Na górnych powierzchniach liści zaś pojawiają się zażółcone, rozmyte plamy, które następnie brązowieją.

Obie choroby - mączniak prawdziwy i mączniak rzekomy – występują często na roślinach ogrodowych i pokojowych. Zmniejszają zielone powierzchnie liści, co ogranicza proces fotosyntezy (samoodżywiania). Rośliny tracą ładny wygląd, słabo kwitną, gorzej owocują, częściej przemarzają. Zdarza się, że przedwcześnie zamierają.

Przeczytaj także: Czy uciążliwy chwast może zabezpieczyć uprawy

W przypadku mączniaka prawdziwego biały lub szarobiały nalot, przypominający mąkę, widoczny jest na powierzchniach liści górnych i – mniej intensywny – na dolnych, zaś mączniaka rzekomego – na dolnych. Nie są to jednak jedyne objawy. Poza tym oznaki obu chorób zmieniają się w zależności od stadium. Dlatego obie choroby bywają mylone, np. mączniak prawdziwy z szarą pleśnią, a mączniak rzekomy z plamistością liści. Łatwiej zdiagnozować mączniaka prawdziwego niż mączniaka rzekomego.

W pierwszym etapie rozwoju mączniaka prawdziwego po obu stronach liści pojawiają się mało wyraziste, bladozielone plamy. Następnie zauważyć można charakterystyczny biały lub szarobiały nalot wyglądający jak mąka. W zależności od pogody pokrywa on całe blaszki liściowe, zwłaszcza młode, lub tylko ich części. Białawy nalot pojawia się często także na innych organach roślin. Przykładowo, na różach mogą to być płatki kwiatów, a na winorośli – niezdrewniałe pędy oraz owoce. Chore części roślin drobnieją, stają się zniekształcone i blade. Silnie porażone liście brunatnieją i opadają. 

Mączniak rzekomy zaczyna się dość podobnie jak mączniak prawdziwy. Najpierw na liściach pojawiają się plamy mało wyraziste, bladozielone, często ograniczone nerwami, które następnie stają się kanciaste, żółtawe i brunatne. W miejscu plam, na dolnych stronach liści, zauważyć można mączysty nalot. Grzyby zwykle najpierw pasożytują na liściach, a następnie opanowują kwiaty, owoce, pędy, a nawet – w przypadku winorośli – wąsy czepne. Chore liście zasychają, mogą przedwcześnie opadać, zwłaszcza u róż.

Zarówno mączniak prawdziwy, jak i mączniak rzekomy powodują przedwczesną defoliację (utratę liści). To sprawia, że rośliny tracą estetyczny wygląd, słabo kwitną, są bardziej podatne na inne choroby oraz mniej odporne na szkodniki i mróz.  Owoce, nawet jeśli zostaną porażone w małym stopniu, są mniejsze, zniekształcone, mniej słodkie, blade, a w przypadku winogron także twarde.  

Przeczytaj także: W jaki sposób wykorzystać lecytynę w ogrodzie

Grzyby, które są sprawcami mączniaka prawdziwego i mączniaka rzekomego, występują powszechnie w przyrodzie. Uaktywniają się w sprzyjających dla nich warunkach, ale nie takich samych.

Mączniak prawdziwy rozwija się w warunkach bardziej suchych i mniej wilgotnych niż mączniak rzekomy. Zarodniki kiełkują najszybciej, jeśli wilgotność powietrza dochodzi do 100% (wystarczy np. rosa lub zwilżenie liści podczas podlewania). Jednak grzyb rozwija się najlepiej, gdy wilgotność powietrza wynosi około 50%, czyli jest sucho (opady deszczu ograniczają rozwój mączniaka prawdziwego). Rozwój grzyba jest możliwy w szerokim zakresie temperatury – od 6 do 32°C, ale optymalna to 20-27°C. Dodatkowe warunki sprzyjające rozwojowi mączniaka prawdziwego to zacienienie, przenawożenie azotem, nadmierne zagęszczenie roślin, niesystematyczne wietrzenie szklarni i tuneli foliowych, bliskość dużych zbiorników wodnych i częste występowanie mgieł. Najczęściej mączniak prawdziwy atakuje w drugiej połowie lata. Cały sezon może występować pod osłonami lub jeśli rośliny podlewa się na liście.

Formy przetrwalnikowe mączniaka prawdziwego zimują np. w pąkach, zakamarkach kory, obumarłych szczątkach roślinnych. Zarodniki grzybów wywołujących mączniaka prawdziwego rozprzestrzenia wiatr i woda.

Mączniak rzekomy potrzebuje do rozwoju więcej wilgoci niż mączniak prawdziwy - preferuje wilgotność powietrza 95-100%. Niska wilgotność powietrza i stosunkowo wysoka temperatura ograniczają jego rozwój.

Rozwojowi patogenu sprzyjają zwłaszcza chłodne i wilgotne noce (10-15°C), długo utrzymujące się nocne mgły oraz słoneczne dni z temperaturą 20-25°C. Takie warunki często występują na początku i pod koniec lata. Występowaniu mączniaka rzekomego sprzyjają też nadmierne zagęszczenie roślin, podlewanie na liście, zwłaszcza w chłodniejsze dni.

Grzyb zimuje głównie w postaci zarodników w porażonych liściach i pędach. Zarodniki przenosi wiatr, nawet na duże odległości, a także krople wody.

Przeczytaj także: Jakie błędy popełniają ogrodnicy

Mączniaki prawdziwe oraz mączniaki rzekome porażają wiele gatunków roślin ogrodowych i pokojowych. Wywołują także wielkie straty w rolnictwie, sadownictwie, kwiaciarstwie. Grzyby chorobotwórcze, w sprzyjających warunkach, mogą zniszczyć w ciągu kilkunastu dni całą uprawę np. ogórków. Jeden ze sposobów zabiegania występowania tych chorób to uprawa odmian odpornych.

Przeczytaj także: Choroby i szkodniki ogórków – objawy i zwalczanie

Zarówno mączniak prawdziwy, jak i mączniak rzekomy to choroby grzybowe. Występują często oraz wyrządzają duże straty. Można im zapobiegać, np. wybierając odmiany odporne na te choroby. Stosuje się też ekologiczne preparaty, które wzmacniają naturalne mechanizmy obronne roślin przed grzybami chorobotwórczymi, jak Skrzyp Ekstrakt i Lykos (w ich składzie jest skrzyp) czy Lecicrop (na bazie lecytyny). Do wzmacniania odporności roślin nadają się także Biosept Active oraz Biosept Active Spray.

Fungicyd do ochrony przed mączniakiem prawdziwym to np. Siarkol 800 SC. Ma szeroki zakres stosowania, dopuszczony jest do stosowania w rolnictwie ekologicznym. Mączniaka rzekomego zwalcza i mu zapobiega Proplant 722 SL, który wyróżnia się odpornością na zmywanie.

Przeczytaj także: Apteczka ogrodnika – co warto w niej mieć