Sałata łodygowa – uprawa i pielęgnacja

Sałata łodygowa (Lactuca sativa augustana, Lactuca sativa asparagina) jest typem sałaty siewnej. Jej popularne nazwy to głąbik krakowski, głąbiki krakowskie oraz sałata szparagowa. Wszystkie nazwy nawiązują do jednej z części jadalnej tego warzywa, którą jest mięsista łodyga (głąb). Ponadto ten rodzaj sałaty ma jadalne liście. Zarówno łodyga, jak i liście są najlepsze w smaku, jeśli zostaną ścięte przed pojawieniem się kwiatów (potem stają się twarde i niesmaczne).

Jadalne łodygi mają długość 30-60 cm. Wielkością, smakiem i trochę wyglądem (po oberwaniu liści) przypinają szparagi. Nadają się do jedzenia na surowo, np. w sałatkach, ale są też smaczne w daniach gotowanych i duszonych; można z nich robić nawet delikatesowe przetwory. Liście są duże, długie, mocne - podobne do sałaty rzymskiej (także w smaku). Przyrządza się je tak samo jak liście innych sałat. Polecane są m.in. do sałatek, dekoracji dań, na kanapki.

Ogromną zaletą sałaty łodygowej jest łatwiejsza uprawa niż innych rodzajów sałat. Sałata łodygowa mniej choruje oraz jest bardziej odporna na upał i brak wody. Znosi przymrozki do -6⁰C. Dobrze rośnie w donicach. To warzywo zakwitające, gdy dni stają się długie (pęd z kwiatami dorasta do 100 cm). Wtedy ma walory dekoracyjne.

W XIX wieku sałata łodygowa była bardzo popularna w ogrodach, szczególnie w okolicach Krakowa. Warto wrócić do tej tradycji, zwłaszcza że to warzywo łatwe w uprawie.

Przeczytaj także: Kiedy siać warzywa do gruntu – kalendarz siewu

To warzywo sieje się wczesną wiosną albo na początku lata, od razu do gruntu lub na rozsadę (na głębokość około 1 cm). Przestrzeganie terminu jest istotne, gdyż gdy dni stają się długie, sałata łodygowa zakwita. Dlatego, aby zebrać duży plon, wiosną trzeba ją posiać odpowiednio wcześnie, a latem – odpowiednio późno (gdy dni stają się coraz krótsze).

Optymalny termin siewu wiosennego do gruntu to pierwsza połowa kwietnia, zaś letniego – pierwszy tydzień lipca. Sałatę łodygową zwykle sieje się w rzędach. Gdy wzejdzie zbyt gęsto, siewki przerywa się albo przesadza tak, aby odstępy między roślinami wynosiły 25-30 cm.

Sałatę łodygową na rozsadę sieje się pod koniec marca (z przeznaczeniem pod osłony), a także w kwietniu (najlepiej  pierwszej połowie). Nasiona wysiewa się do skrzynek napełnionych np. Gotowym podłożem do siewu i pikowania, a następnie ustawia w ciepłym pomieszczeniu. Gdy mają po 1-2 listki właściwe, można je przepikować np. do wielodoniczek, najlepiej z torfu lub włókna kokosowego (sałatę sadzi się razem z nimi; rozkładają się w ziemi). Po 3-4 tygodniach od siewu rozsada jest gotowa do posadzenia w docelowych miejscach (należy pamiętać, by ją zahartować).

Przeczytaj także: Co siejemy w marcu? Wysiew warzyw i kwiatów w marcu oraz Co siejemy w kwietniu? Wysiew warzyw i kwiatów w kwietniu

Dla sałaty łodygowej najlepsze są nasłonecznione stanowiska. Odpowiednie są warzywnik i podwyższone grządki. To warzywo nadaje się również na rabaty kwiatowe, jako wiosenna dekoracja – ma piękne rozety liściowe oraz efektowny kwiatostan z licznymi, drobnymi kwiatami w żółtym kolorze. Bardzo dobrze sałata łodygowa rośnie w donicach (o pojemności minimum 10 l), ustawionych np. na balkonie. Wczesną wiosną oraz jesienią uprawiać ją można pod osłonami, jak niskie i wysokie tunele foliowe oraz szklarnie.

Przeczytaj także: Uprawa warzyw na podwyższeniach - poradnik

To warzywo ma mniejsze wymagania co do gleby, niż jej bardziej popularna kuzynka sałata głowiasta. Sałata łodygowa dobrze rośnie w przeciętnej lub żyznej ziemi ogrodowej, lekkiej i przepuszczalnej, najlepiej w pierwszym roku po nawożeniu obornikiem. Preferuje odczyn gleby o pH około 6,5, czyli podobny jak większość innych warzyw (można go łatwo zmierzyć przy pomocy Zestawu do badania pH gleby). Do jej uprawy nie nadaje się ziemia kwaśna i podmokła.

Korzystny wpływ na wzrost sałaty łodygowej ma obecność próchnicy w ziemi. Jej bogatymi źródłami są m.in. naturalne nawozy organiczne, jak kompost oraz obornik. Do uprawy doniczkowej polecany jest kompost oraz ziemia ogrodnicza, jak Gotowe podłoże do ziół i warzyw Natural+, wymieszane z naturalnym, granulowanym nawozem. Odpowiedni jest np. Nawóz ekologiczny do warzyw (zawiera 100% masy roślinnej).

Przeczytaj także: Jakie pH powinna mieć gleba pod warzywa

Sałata łodygowa ma krótki okres wegetacji, dlatego podstawą jej nawożenia jest wzbogacenie ziemi przed siewem. To warzywo bardzo dobrze rośnie w pierwszym roku po oborniku. Mogą to być np. nawozy granulowane, jak Obornik koński granulowany oraz Obornik bydlęcy granulowany. Nie mają nieprzyjemnego zapachu i nie zawierają nasion chwastów. Aplikuje się je jesienią lub wiosną. Zamiast obornika odpowiedni jest kompost (najlepiej w dużej ilości).

Jeśli ziemia jest mało urodzenia oraz nie została zasilona przed siewem i sadzeniem, można użyć 1-2 razy nawozów w czasie wegetacji sałaty łodygowej. Powinny to być jednak preparaty nie zawierające dużych dawek azotu, działające wolno i najlepiej naturalne. Odpowiednie są np. Biohumus Max Warzywa i Owoce (na bazie biohumusu dżdżownic) lub Nawóz ekologiczny do warzyw (100% pochodzenia roślinnego).

Przeczytaj także: Kompostowanie się opłaca – 7 powodów

Od siewu do zbioru sałaty łodygowej mija zwykle 60-70 dni, ale pojedyncze liście można ścinać wcześniej. To warzywo plonujące szybko. Ten typ sałaty uprawia się też dla smacznych, długich łodyg. Istotny jest czas ich zbioru – pędy są smaczne do zakwitnięcia rośliny, co ma miejsce, gdy dni są najdłuższe w roku. Potem stają się włókniste i twarde. Dlatego ze zbiorem sałaty łodygowej z siewu wiosennego nie należy zwlekać. Jej główki, przypominające wysokie rozety, wyrywa się z korzeniami. Można też obrywać same liście lub ścinać pędy przy ziemi.

Przeczytaj także: Warzywa na balkonie – co uprawiać

Sałata łodygowa ma mocne korzenie, dzięki którym dobrze znosi przesuszenie. Jednak, jeśli dłużej nie pada deszcz, warto ją umiarkowanie podlewać, unikając zraszania liści. Wtedy jej liście i łodygi są bardziej soczyste. Systematycznie, zwykle codziennie, trzeba podlewać sałatę łodygową uprawianą w donicy oraz w szklarniach i pod folią.

Wiosną sałatę łodygową rosnącą w gruncie rzadko podlewa się częściej niż raz w tygodniu, gdyż w glebie, o tej porze roku, jest jeszcze zwykle dużo pozimowej wilgoci. Najwięcej wody potrzebuje sałata łodygowa z siewu letniego. Susze lipcowe i sierpniowe mogą zniszczyć zasiewy! Częstszego nawadnia potrzebują też egzemplarze rosnące na podwyższonych grządkach. Do podlewania nadaje się zarówno woda z kranu, jak i deszczówka.

Przeczytaj także: Jak ograniczyć podlewanie – 10 pomysłów

W porównaniu do innych typów sałat, ten gatunek rzadziej sprawia problemy, zwłaszcza z siewu wiosennego. Sałata łodygowa z siewu letniego jest bardziej narażona na suszę, a także, jeśli lipiec jest deszczowy, na bakteriozę i mączniaka. Ze względu na to, że to warzywo o krótkim okresie wegetacji lepiej chorobom zapobiegać niż je zwalczać. Przede wszystkim trzeba pamiętać o zmianowaniu – należy unikać uprawy sałaty w tym samym miejscu częściej niż co 4 lata, gdyż patogeny mogą przetrwać na resztkach roślin czy w zakamarkach szklarni lub tunelu foliowego. Poza tym lepiej nie podlewać jej na liście, gdyż to zwiększa ryzyko wystąpienia chorób grzybowych.

Większym problem w uprawie sałaty łodygowej mogą być szkodniki, zwłaszcza miniarki (drążą korytarze w liściach), mszyce (wysysają sok z roślin), ślimaki (zjadają liście), a także ziemiórki (niszczą korzenie). Ich populacje można redukować przy pomocy pułapek, czyli bez oprysków. Skuteczne są np. Pułapka na ślimaki oraz Żółte tablice lepowe do warzyw, owoców i roślin ozdobnych (do stosowania w ogrodzie i pod osłonami) oraz Żółte tablice lepowe do doniczek (sprawdzają się m.in. na balkonach).

Jeżeli pojedyncze egzemplarze sałaty łodygowej nagle więdną, mimo podlewania, a po wyciągnięciu z ziemi okazuje się, że prawie nie mają korzeni, prawdopodobnie w glebie są drutowce i pędraki. Wybierać je można ręcznie z ziemi albo zastosować preparat Wrotycz Ekstrakt (na bazie wrotyczu) lub Larva Stoper (w jego składzie są pożyteczne nicienie, które pasożytują pędraki).

Przeczytaj także: Choroby i szkodniki sałaty – objawy i zwalczanie