Cebula siedmiolatka – uprawa, pielęgnacja, właściwości

Cebula siedmiolatka (Allium fistulosum) znana jest też jako cebula dymka, czosnek dęty i tatarka. To warzywo wieloletnie o bardzo małych wymaganiach, znacznie łatwiejsze w uprawie niż np. cebula zwyczajna. W jednym miejscu może rosnąć, jak świadczy jej nazwa, nawet siedem lat. Doskonale znosi mróz i suszę. Ze względu na dużą odporność nadaje się do uprawy ekologicznej – rośnie dobrze bez oprysków. Plonuje od marca do mrozów.

Częścią jadalną cebuli siedmiolatki są przede wszystkim liście, tzw. gruby szczypior. Są one zielone, puste w środku (dęte), obłe, o długości 50-70 cm i średnicy do 2 cm. W ich dolnych częściach znajdują się grube pochwy liściowe (białe lub czerwone – w zależności od odmiany), które tworzą cebulę (organ spichrzowy). W porównaniu do popularnej cebuli zwyczajnej są one mało mięsiste i małe. Dlatego nie nadają się do użytkowania jak cebula zwyczajna, np. do smażenia. Można je jednak stosować jako włoszczyznę do zup oraz innych dań. Do jedzenia nadają się też młode kwiaty cebuli siedmiolatki. Liście najlepiej ścinać pojedynczo. Jeśli cebuli siedmiolatki jest dużo lub rośnie zbyt gęsto, można też wyrywać całe rośliny.

Wartość odżywcza cebuli siedmiolatki jest podobna do cebuli zwyczajnej. To warzywo cenione jest też jako przyprawa. Nadaje daniom aromat cebulki i ostrość. Ponadto zawiera naturalne substancje, które mają działanie hamujące rozwój mikroorganizmów. Dlatego spożywanie cebuli siedmiolatki zalecane jest np. przy przeziębieniach. W tym warzywie są witaminy, jak A, B1, B2 i B3, a także makroskładniki i mikroskładniki, głównie cynk, fosfor, magnez, potas, wapń, żelazo.

Cebula siedmiolatka ma wiele zastosowań kulinarnych. W Polsce jej drobno pokrojone liście dodaje się, jako zamiennik szczypiorku, najczęściej do sałatek i zup. Często posypuje się nimi dania z ziemniaków, jaj, twarogu. W Niemczech jej nasiona, zmielone w młynku jak pieprz, cenione są jako wykwintna przyprawa.

Bardzo popularna jest cebula siedmiolatka w kuchniach krajów azjatyckich. Przykładowo, w Chinach używana jest do naleśników, pulpetów z ryżem, pierożków shumai. W Japonii to składnik tradycyjnej zupy miso, a także negimaki, teriyaki czy takoyaki. W kuchni koreańskiej białe części cebuli siedmiolatki są używane do zup i innych dań warzywno-mięsnych, a zielone – jako dodatek przyprawowy i dekoracyjny. W Argentynie bez cebuli siedmiolatki trudno sobie wyobrazić tradycyjne danie empanada (przypomina pieczone pierogi).

Choć cebula siedmiolatka to warzywo, ceniona jest też jako roślina ozdobna. W maju i czerwcu wypuszcza ona długie pędy (do 100 cm) zwieńczone kulistymi kwiatostanami. Kwiaty są drobne i liczne. Bardzo chętnie odwiedzają je trzmiele, dlatego cebula siedmiolatka to świetny wabik, by przyfrunęły do ogrodu i zapyliły rosnące obok rośliny, np. truskawki, warzywa, drzewa i krzewy owocowe.

Pędy kwiatostanowe, kwiaty oraz resztki cebuli siedmiolatki przeznaczyć można na gnojówkę roślinną. To domowy biopreparat pomocny w zapobieganiu chorób grzybowych, np. truskawek. Nasiona nadają się na microgreens.

Przeczytaj także: Dlaczego kiełki są zdrowe

Cebulę siedmiolatkę rozmnaża się z nasion oraz poprzez podział. Zaletą nasion jest możliwość uzyskania dużej liczby roślin oraz wybrania odmiany, których jest dość dużo. W smaku są one podobne. Różnią się np. grubością liści. Wiele osób zwraca też uwagę na kolory pochew liściowych. Najczęściej są one białe, rzadziej – czerwone.

Nasiona cebuli siedmiolatki sieje się od razu do gruntu w marcu, kwietniu, lipcu albo sierpniu. Odpowiednia głębokość to około 1,5 cm. Siać można w rzędach do 30-40 cm lub w kępach. Nasiona wschodzą po 2-3 tygodniach. W pierwszym roku cebula siedmiolatka jest mała. Zbiór liści zaczyna się od drugiego roku uprawy, gdy osiąga ona duże rozmiary. Od drugiego roku uprawy cebula siedmiolatka zaczyna też kwitnąć. Przekwitłe kwiaty najlepiej obcinać, bo dzięki temu rośliny wypuszczają więcej liści. Jeśli zostaną pozostawione, cebula siedmiolatka zawiązuje dużo nasion i się rozsiewa. Siewki dobrze znoszą przesadzanie.

Cebulę siedmiolatkę można też rozmnażać przez podział starszych roślin. Ich cebulki boczne, po wykopaniu, sadzi się na nowych stanowiskach. Najlepsze terminy na sadzenie to wiosna i jesień.

Przeczytaj także: Co siejemy w marcu? Wysiew warzyw i kwiatów w marcu

Koniecznie trzeba pamiętać, że cebula siedmiolatka to warzywo wieloletnie. Dlatego należy tak wybrać dla niej stanowisko, by nie przeszkadzała podczas prac ogrodniczych, jak przekopywanie, pielenie, zasianie, zbieranie warzyw. Najlepsze są lokalizacje na obrzeżach zagonów lub podwyższonych grządek. Stanowisko powinno być nasłonecznione lub półcieniste.

W niektórych krajach cebulę siedmiolatkę uprawia się w płodozmianie, np. po ryżu i ziemniakach. Ma ona bowiem zapobiegać występowaniu szkodników oraz chorób grzybowych. Jej pozostałości, po przekopaniu, wzbogacają glebę w próchnicę.

Przeczytaj także: Jak stosować płodozmian warzyw

Cebula siedmiolatka, w odróżnieniu od cebuli zwyczajnej, jest wyjątkowo mało wymagająca co do ziemi. Dobrze rośnie i plonuje w przeciętnej glebie ogrodowej. Oczywiście to warzywo może rosnąć także w ziemi żyznej – wtedy jest jeszcze bardziej okazałe.

Atutem cebuli siedmiolatki jest również bardzo dobre przystosowanie do suszy. Nie potrzebuje regularnego podlewania. Ma mocne, liczne korzenie (trudno ją wyrwać), dzięki czemu może korzystać z wilgoci znajdującej się głębiej w glebie. Preferuje ziemię piaszczystą, przepuszczalną. Do jej uprawy nie nadaje się gleba podmokła.

Przeczytaj także: Jakie pH powinna mieć gleba pod warzywa

Cebula siedmiolatka rośnie w tym samym miejscu przez kilka lat. Dlatego ziemię przed siewem lub sadzeniem należy obficie zasilić nawozem, najlepiej naturalnym. Nadaje się kompost (przynajmniej wiadro na metr kwadratowy), ale powinien być przygotowany z resztek nie zawierających nasion chwastów (warzywa wieloletnie trudniej pielić). Bardzo dobrymi nawozami są także granulowane oborniki, jak np. Obornik bydlęcy granulowany i Obornik koński granulowany. Nie ma w nich nasion, dzięki czemu unika się żmudnego pielenia.

Gdy cebula siedmiolatka już plonuje, nawozi się ją co miesiąc od wiosny do późnego lata. Odpowiednie są np. płynny Nawóz ekologiczny do warzyw oraz granulowany Nawóz ekologiczny do warzyw. Wiosną możną ją podsypać kompostem albo granulowanym obornikiem.

Przeczytaj także: Nawozy organiczne do warzyw – granulowane czy w płynie

Jedna z zalet cebuli siedmiolatki to jej pełna mrozoodporność. Nie trzeba jej okrywać, gdyż doskonale znosi mróz. Na zimę zamiera tylko część nadziemna. Pierwsze zielone liście pojawiają się znowu w marcu; wtedy można je zacząć zbierać. Cebulę siedmiolatkę można na przedwiośniu okrywać np. niskimi tunelami. Jednak nie robi się tego, aby chronić ją przed przymrozkami wiosennymi, bo znosi je bardzo dobrze. Dzięki  temu przyśpiesza się wegetację, by wcześniej zbierać liście bogate w witaminy oraz inne składniki.

Przeczytaj także: Warzywa mrozoodporne – lista gatunków

Cebula siedmiolatka, w porównaniu do cebuli zwyczajnej, choruje bardzo rzadko. To bardzo odporny gatunek! Czasem, jeśli pogoda jest długo deszczowa i chłodna, na liściach może wystąpić mączniak rzekomy (choroba grzybowa). Najpierw pojawiają się niewielkie, jasnozielone lub zielonożółte plamy. Następnie stopniowo się one powiększają, obejmując znaczną część szczypioru. Liście żółkną, a następnie zasychają. Profilaktycznie oraz interwencyjnie można opryskać liście środkiem Biosept Active lub Biosept Spray (na bazie ekstraktu z grejpfruta).

Zasychania pędów kwiatostanowych latem nie należy mylić z chorobami. To naturalne zjawisko po dojrzeniu nasion. Takie pędy należy wycinać u podstaw. Ten zabieg mobilizuje cebulę siedmiolatkę do wypuszczania szczypioru.

Przeczytaj także: Choroby i szkodniki cebuli – objawy i zwalczanie

Szkodniki zwykle omijają cebulę siedmiolatkę. Wyjątkami są ślimaki oraz miniarki, ale zwykle szkody są niewielkie. Oba szkodniki uszkadzają szczypior.

Ślimaki, zwykle skorupowe, wyjadają nieregularne dziury w liściach. Aby ustrzec przed nimi cebulę siedmiolatkę oraz inne warzywa, warto ustawić obok Pułapkę na ślimaki. Stosować też można preparat Target Ślimak Control, który ulega biologicznemu rozkładowi i nie ma okresu karencji. W jego składzie jest substancja czynna występującą naturalnie w środowisku.

Objawy żerowania miniarek są inne niż ślimaków. Ich larwy zjadają liście tak, że na szczypiorze powstają pod skórką plamy i korytarze przypominające miny (bez dziur). Jeśli weźmie się liść pod światło, można często dostrzec w nim kilkumilimetrową larwę. Postacie dorosłe dość trudno zauważyć, gdyż przypominają z wyglądu czarne muszki. Liście z minami (całe lub ich fragmenty) należy obrywać i niszczyć. Do monitorowania obecności oraz odłowu postaci dorosłych miniarek stosuje się Żółte tablice lepowe. To także skuteczna pułapka np. na mszyce.

Przeczytaj także: Pułapki na szkodniki – proste i skuteczne