Aronia – uprawa i pielęgnacja

Aronia (Aronia) to wysoki krzew owocowy, czasem uprawiany także jako roślina ozdobna. Należy do rodziny różowatych, spokrewniona jest z takimi roślinami jak czeremcha, grusza, głóg, irga, jabłoń, jarzębina, jeżyna, pięciornik, poziomka, róża, świdośliwa. W Polsce uprawiane są aronia czarna, aronia czerwona oraz aronia śliwolistna (najbardziej popularna jest aronia czarna). Wszystkie mają podobne wymagania; dorastają do 2-4 m wysokości. W naturalnych warunkach aronie rosną w Ameryce Północnej (Kanada i USA), na różnych stanowiskach – od suchych po bagna. To krzewy bardzo odporne i o małych wymaganiach. Istnieje też aronia Miczurina, która jest krzyżówką aronii z jarzębiną.

Aronie mają pokrój wzniesiony, ale dość mocno rozrastają się na boki. Liście są zielone, owalne, o długości do 8 cm. Pięknie przebarwiają się jesienią w kolorach pomarańczowym i czerwonym. Kwiaty – w odcieniach bieli i różu – pojawiają pod koniec kwietnia, a pełnia kwitnienia przypada na maj. Zebrane są w kwiatostany, zwykle po kilkanaście sztuk. Kwiatów jest często tak dużo, że prawie zakrywają liście. Owoce aronii są okrągłe, o średnicy 1 cm, przypominają kształtem malutkie jabłuszka lub jarzębinę (dlatego popularna nazwa tego krzewu to czarna jarzębina). Najczęściej mają czarny kolor – wyjątkiem jest aronia czerwona, które owoce są szkarłatne. Owoce wszystkich gatunków aronii nadają się do jedzenia.

Przeczytaj także: Świdośliwa – uprawa i pielęgnacja

To przede wszystkim cenny krzew owocowy, bardzo łatwy w uprawie. Owoce aronii uważa się za superfood, czyli żywność o wyjątkowych właściwościach prozdrowotnych. Cenione są za bogactwo składników o dużej wartości prozdrowotnej. Zawierają m.in. antocyjany, pektyny, witaminy (zwłaszcza B3, C i P), a także fosfor, jod, magnez, mangan, molibden, potas, wapń, żelazo. Spożywanie owoców aronii jest zalecane na wzmocnienie organizmu, a także w profilaktyce m.in. chorób nowotworowych, układu krwionośnego, w tym nadciśnienia, a także wzroku i hemoroidów. Zawartość witaminy B3 pozytywnie wpływa m.in. na większą odporność skóry na oparzenia słoneczne.

W owocach aronii jest również sporo garbników, co powoduje, że na surowo mają cierpki smak. Aby się go pozbyć, należy owoce zamrozić albo poddać obróbce cieplnej (wystarczy krótkiej). Owoce aronii są pyszne np. w ciastach i nadzieniu naleśników. Przetwarza się je na soki, nalewki, dżemy, marmolady, galaretki.

W ogrodzie wystarczy mieć jeden krzew, gdyż aronia niekoniecznie musi mieć inną odmianę do zapylenia kwiatów. Zawiązuje owoce w wyniku zapylenia krzyżowego (pyłkiem z innego krzewu), samopylności (własnym pyłkiem) albo apomiksji (bez zapylenia).

Prawidłowo pielęgnowane krzewy, zwłaszcza systematycznie cięte, mają też walory ozdobne. Pięknie wyglądają w okresie kwitnienia (kwiecień i maj), potem w lipcu, sierpniu i wrześniu, gdy obsypane są owocami czarnymi (aronia czarna i aronia śliwolistna) lub czerwonymi (aronia czerwona), a następnie jesienią, ponieważ liście przebarwiają się w odcieniach kolorów czerwonego i pomarańczowego. Aronia nadaje się także na wysokie żywopłoty. Nie ma cierni ani kolców, ale jej mocne gałęzie i gąszcz liści tworzą bardzo dobre osłony. Ogromnymi zaletami tego krzewu są również jego małe wymagania, duża odporność oraz tolerancja na błędy uprawowe lub brak pielęgnacji.

Przeczytaj także: Jagoda goji – uprawa, pielęgnacja, właściwości

Dobrze owocuje tylko na słonecznych stanowiskach! W półcieniu aronia też rośnie dobrze, ale kwiatów i owoców jest mniej. Należy dla niej przeznaczyć około 5 m², gdyż jest dość rozłożysta, zwłaszcza gdy jej pędy uginają się pod ciężarem owoców.

Ten krzew najlepiej rośnie w słabej, piaszczystej ziemi, zarówno suchej, jak i lekko podmokłej, o lekko kwaśnym odczynie pH 6-6,5 (można łatwo sprawdzić przy pomocy Zestawu do badania pH gleby). Jednak toleruje też mniej sprzyjające warunki, np. bardziej kwaśną glebę (plon jest jednak wtedy mniejszy). Aronia nadaje się m.in. na trudne stanowiska, na których inne rośliny owocowe często giną, np. nieużytki, obrzeża lasów, dawne bagna.

Przeczytaj także: Badanie odczynu gleby – 4 sposoby

Aronia dobrze rośnie w słabej ziemi, a także doskonale znosi niski oraz wysoki poziom wód gruntowych. Dlatego nadaje się do sadzenia nawet w miejscach, gdzie występują duże jego wahania w ciągu roku. Jednocześnie krzew jest odporny na suszę oraz upały, a nawet jeśli podeschnie (co zdarza się bardzo rzadko), dobrze się regeneruje w następnym sezonie. Długa susza negatywnie jednak wpływa na plonowanie – owoce są mniejsze oraz mniej soczyste. Dlatego, jeżeli lato jest suche, warto aronię podlać od czasu do czasu. Używać można wody z kranu, deszczówki, zbiornika wodnego.

Aby aronii wcale nie podlewać, warto ją ściółkować, np. korą, skoszoną trawą, biowłókniną. Przy okazji ściółka ogranicza zachwaszczenie.

Przeczytaj także: Jak ograniczyć podlewanie – 10 pomysłów

Przed posadzeniem aronii warto zasilić glebę nawozami organicznymi. Mogą to być nawozy zielone, np. gorczyca, łubin, peluszka, słonecznik (karłowy), żyto. Bardzo dobrym nawozem jest też obornik. Nadają się m.in. jego wersje granulowane, jak Obornik bydlęcy granulowany, Obornik koński granulowany czy Obornik kurzy granulowany. Jedną z zalet oborników granulowanych jest brak w nich nasion chwastów (aronię trudno pielić).

Po posadzeniu aronię nawozi się dwa razy w sezonie, najlepiej tuż przed ruszeniem wegetacji (gdy nabrzmiewają pąki) oraz w ostatnich dniach czerwca. W uprawie amatorskiej sprawdzają się nawozy wieloskładnikowe, które nie zawierają dużo azotu, przeznaczone do drzew i krzewów owocowych, jak granulowany Nawóz ekologiczny do drzew i krzewów owocowych, płynny Nawóz ekologiczny do drzew i krzewów owocowych, Biohumus Max Warzywa i Owoce.

Choć aronia dobrze znosi kwaśną glebę, co kilka lat korzystne jest podwyższanie jest odczynu, gdyż ma to wpływ na lepsze kwitnienie i owocowanie. Polecany jest Dolomit – nawóz , który jednocześnie uzupełnia w glebie niedoboru magnezu (ma wpływ m.in. na intensywne wybarwienie liści). Stosuje się go jesienią lub wczesną wiosną.  

Przeczytaj także: Rodzaje oborników – ich właściwości i zastosowanie w ogrodzie oraz Co to jest dolomit? Kiedy i do czego używa się dolomitu

Aronię można rozmnażać na kilka sposobów. Bardzo często stosuje się siew nasion (w sierpniu lub wrześniu) albo wykorzystuje samosiewki znalezione w pobliżu krzewu. Takie rośliny mogą się jednak różnić od rośliny matecznej. Te same cechy mają aronie uzyskane z odrostów korzeniowych oraz sadzonek zielonych.

Aronia tworzy dość liczne, grube odrosty korzeniowe, ale blisko siebie. Dlatego już po kilku latach uprawy krzew staje się mocno zagęszczony. Wystarczy uciąć taki odrost i posadzić w nowym miejscu. W przypadku starszych roślin jest to jednak trudne, bo zwykle szpadel nie wystarcza (potrzebna jest np. siekiera). Sadzonki uzyskane z odrostów korzeniowych należy sadzić tylko jesienią (wtedy dobrze się przyjmują).

Czasem wygodniej jest rozmnożyć aronię z sadzonek zielonych. Pobiera się młode pędy, gdy mają po 5-10 cm długości (najlepiej przyjmują się, jeśli mają tzw. piętkę). Najpierw dolne liście trzeba z nich usunąć. Końce sadzonek można zanurzyć w ukorzeniaczu Korzonek Z do sadzonek zielonych. Następnie sadzonki umieszcza się w doniczkach napełnionych ziemią ogrodniczą, np. Gotowym podłożem uniwersalnym z dodatkiem Perlitu. W połowie lata powinny już mieć korzonki. Wtedy przesadza się je do gruntu, wraz z bryłami korzeniowymi wyjętymi z doniczek.

W sklepach ogrodniczych dostępne są różne szlachetne odmiany aronii w doniczkach, z mocno rozrośniętymi korzeniami. Sadzić je można w ogrodzie od wiosny do jesieni.

Przeczytaj także: Ukorzeniacze do sadzonek – rodzaje i stosowanie

To krzew doskonale znoszący mróz do -40⁰C, czyli niewystępujący w Polsce. Nie trzeba go zabezpieczać na zimę. Bardzo rzadko przymrozki uszkadzają także kwiaty – jeśli już, to nie wszystkie. Dlatego na aronii zawsze są owoce, zwykle dużo.

Pod wpływem ujemnej temperatury zmienia się smak owoców (tracą cierpkość spowodowaną przez garbniki). Jednak owoce lepiej przemrażać w lodówce niż na krzaku. Pozostawione na gałązkach praktycznie nie opadają, ale tracą jędrność. Lepiej je zebrać najpóźniej w sierpniu, czyli przed pierwszymi przymrozkami.

Przeczytaj także: Warzywa mrozoodporne – lista gatunków

Aronię – od 4-5 roku po posadzeniu - należy systematycznie ciąć. Dzięki temu ogranicza się jej wymiary i usuwa pędy uszkodzone oraz pokładające się na ziemi. Ponadto wszystkie części krzewu są lepiej oświetlone, co pozytywnie wpływa na obfite kwitnienie i owocowanie, a także jego wygląd. Aronia ma tendencję do wypuszczania wielu, prawie pionowych pędów blisko siebie, co prowadzi do silnego zagęszczania. W amatorskiej uprawie warto usuwać najgrubsze z nich – po 1-2 sztuki co roku (ścina się je kilka centymetrów nad ziemią). Ponadto przycina się drobne gałązki od góry, obniżając wysokość aronii, a także usuwa pędy rosnące do środka krzewu oraz skrzyżowane.

Nawet wcale nie przycinana aronia też owocuje, ale mniej. Takie zaniedbane krzewy mają splątane pędy i są zbyt wysokie, co utrudnia zbiór. Można je odmłodzić poprzez ścięcie wszystkich pędów około 5 cm nad ziemią. Aronia po takim radykalnym cięciu wypuści liczne młode pędy, ale przerwa w kwitnieniu i owocowaniu będzie wynosiła 1-2 lata.

Aronia cięcie znosi bardzo dobrze. Do tego zabiegu przydają się sekatory jednoręczne lub dwuręczne oraz piła. Wykonać go można w dwóch terminach: pod koniec zimy (do fazy pęcznienia pąków) lub po zbiorze owoców.

Przeczytaj także: Wiosenne cięcie drzew owocowych – poradnik i kalendarz

Największy problem w uprawie aronii mogą sprawiać chwasty, zwłaszcza pnące. Ten krzew ma gęstą, mocną koronę, co utrudnia pielenie. Dlatego trzeba zadbać, by wokół aronii usuwać chwasty dopóki jest mała. Warto też ją ściółkować naturalnymi materiałami, np. korą, skoszoną trawą czy wełnianą biowłókniną, aby ograniczyć ich rozwój.

Aronia jest odporna zarówno na szkodniki, jak i choroby, co sprawia, że nadaje się do ekologicznej uprawy. W uprawie amatorskiej, nawet jeśli patogeny się pojawiają, nie mają większego wpływu na plon.

Jeśli na aronii pojawiają się choroby, to zwykle wiosną podczas długotrwałych opadów deszczu. Mogą to być drobna plamistość liści (na liściach są drobne, brązowe, zlewające się ze sobą plamki), brunatna zgnilizna i szara pleśń (m.in. gniją kwiaty i zawiązki owoców). Po zauważeniu objawów zastosować można oprysk preparatami na bazie grejpfruta: Biosept Active Spray lub Biosept Active.

Ze szkodników problem mogą sprawiać gąsienice motyli, takich jak zwójka różóweczka, piędzik przedzimek oraz omacnica jarzębianka. Gąsienice zwójki są żółtozielone lub zielone (w zależności od stadium rozwoju), o długości do około 2 cm. W maju i czerwcu żerują na liściach, które jednocześnie zwijają (w ten sposób chronią się przed drapieżnikami). Często zjadają też zawiązki owoców. Trudno dostrzec gąsienice omacnicy jarzębianki, gdyż po wylęgu, co ma miejsce wczesną wiosną, mają zaledwie około 2 mm długości (są zielone). Żerują pojedynczo w pąkach. Gąsienice piędzika przedzimka wylęgają się na przełomie marca i kwietnia, a żerują do końca maja lub początku czerwca. Są zielone, z trzema poziomymi pasami. Zjadają pąki liściowe oraz liście. Młode gąsienice wytwarzają oprzęd jak pajęcze nitki, na których podróżują na inne rośliny.

W przypadku zwójek wystarczy zwykle usuwać i niszczyć zwinięte liście, w których ukrywają się ich gąsienice. Omacnice i piędziki są trudniejsze do zwalczenia, gdyż jeśli raz opanują aronię, będą na niej co roku w coraz większej liczbie i przeniosą się na inne rośliny owocowe oraz ozdobne. Skutecznym biopreparatem na gąsienice jest Lepinox Plus.

Na liściach aronii mogą też żerować chrabąszcz majowy oraz chrabąszcz kasztanowiec. Ich larwy (pędraki) zjadają korzenie. Jeżeli jest ich mało, nie wyrządzają większych szkód na aronii. Mogą uszkadzać inne rośliny w ogrodzie – od ozdobnych i owocowych, poprzez warzywa, aż po trawnik. Pędraki można skutecznie zwalczać biopreparatem Larva Stoper Vegano (zawiera pożyteczne nicienie pasożytujące pędraki). Stosuje się go raz w roku - w drugiej połowie lipca. Przez cały okres wegetacji pędraki można zwalczać przy pomocy preparatu Wrotycz Ekstrakt (na bazie wrotyczu).

Gdy pogoda jest bezdeszczowa i słoneczna, na aronii oraz innych drzewach i krzewach owocowych może czasem żerować przędziorek chmielowiec Ma on mikroskopijne wymiary (niecały milimetr). Żywi się sokiem roślinnym, co powoduje m.in. przedwczesne opadanie liści i słabej jakości plon. Pomocnikiem w zwalczaniu przędziorków oraz innych szkodników, jak szpeciele i wciornastki, jest drapieżne roztocze dobroczynek gruszowiec. Na rośliny wprowadza się go wiosną – wystarczy na gałązkach zawiesić Filcowe opaski z dobroczynkiem gruszowym Vegano.

Przeczytaj także: Apteczka ogrodnika – co warto w niej mieć