Rodzaje oborników, ich właściwości i zastosowanie w ogrodzie

Obornik to odchody zwierząt gospodarskich, jak bydło, konie, owce, kozy, świnie, króliki, drób (kury, gęsi, indyki, kaczki, perliczki, przepiórki, bażanty oraz inne). Uważa się go za jeden z najlepszych, naturalnych nawozów do stosowania w ogrodzie. Znany jest pod wieloma nazwami, np. gnój, mierzwa, nawóz gospodarski, nawóz zwierzęcy. Poszczególne oborniki także mają inne, popularne nazwy. Przykładowo, obornik kurzy często jest określany jako kurzak lub nawóz kurzy.

Skład obornika różni się w zależności m.in. od gatunku zwierząt, ich wieku, podawanej im karmy, czasu leżakowania. Bardzo często ten nawóz zawiera resztki ściółki, np. słomę, trociny, siano czy nawet trawę (jeśli był zebrany na pastwisku). Nie jest to jego wada, a wręcz zaleta. Ściółki z naturalnych materiałów są – po rozłożeniu - bogatym źródłem próchnicy w glebie.

Przeczytaj także: Jakie warzywa nie lubią obornika

Oborniki, których używa się w ogrodzie, mogą mieć różne postacie – podstawowa to świeży nawóz, pozyskiwany w pomieszczeniach gospodarskich, jak stajnie, obory, chlewy, kurniki. Dobrej jakości nawóz można też zbierać w miejscach wypasania zwierząt czy w zagrodach oraz kojcach dla kur, gęsi, indyków, kaczek, perliczek. W postaci świeżej polecany jest zwłaszcza do nawożenia warzywnika co cztery lata (najlepiej przekopywać go jesienią, aby rozłożył się do wiosny).

Świeży obornik zwykle nie nadaje się do stosowania bezpośrednio pod rośliny, gdyż często dochodzi wtedy do ich gwałtownego przenawożenia i zniszczenia (określane potocznie jako spalenie roślin). Przed użyciem świeży nawóz zwierzęcy należy przekompostować albo przefermentować w wiadrze lub beczce. Stosuje się go rozcieńczony wodą do zasilania warzyw o dużych wymaganiach pokarmowych, jak np. pomidor. Jednak są wyjątki. Przykładowo, niewielką ilość nawozu owczego można rozsypać wiosną lub jesienią na rabacie z kwiatami cebulowymi.

Obornik świeży ma wygląd i zapach, których wiele osób nie akceptuje. Poza tym zwabia muchy, może zawierać nasiona chwastów (niestrawione przez zwierzęta), a także patogeny, np. chwościka buraka. Dlatego przerabiany jest na inne postacie, bardziej praktyczne w użyciu, bez niemiłego zapachu, nasion chwastów i patogenów, a jednocześnie bogate w składniki pokarmowe. Takie oborniki dostępne są w sklepach ogrodniczych.

Popularne są oborniki granulowane, produkowane ze świeżych nawozów zwierzęcych. Najpierw poddawane są one kompostowaniu (razem ze ściółką) oraz fermentacji, a następnie suszeniu i granulowaniu. W porównaniu do  świeżego nawozu, obornik granulowany ma kilkukrotnie mniejszą objętość oraz wagę. W Granulki pozbawione są nasion, jaj i larw owadów, nicieni oraz innych patogenów. Oborniki granulowane, podobnie świeże, zawierają dużo substancji organicznej, która w glebie zamienia się w życiodajną próchnicę. Granulki rozsypuje się ręcznie lub przy pomocy siewników. Pod wpływem wilgoci zwiększają swoją objętość, a następnie się rozpadają, wolno i długo uwalniając składniki pokarmowe. W odróżnieniu od świeżych oborników, granulowanymi można podsypywać rośliny przez cały sezon. Nie trzeba ich przefermentowywać ani kompostować, gdyż są gotowe do użycia. Polecane są Obornik granulowany bydlęcy, Obornik granulowany koński, Obornik granulowany kurzy.

W sklepach ogrodniczych można też kupić oborniki w płynach, które także są gotowe do użycia i nie mają niemiłego zapachu, jak Obornik bydlęcy w płynie, Obornik koński w płynie, Obornik indyczy w płynie. Stosuje się je po rozcieńczeniu w wodzie.

Przeczytaj także: Obornik granulowany – jak stosować jesienią

Nawozy pochodzące od poszczególnych gatunków zwierząt mają nieco inne właściwości i zastosowanie. Różnią się m.in. procentową zawartością składników pokarmowych, które przyswajają rośliny. Na ich wykorzystanie często ma wpływ lokalna dostępność. Przykładowo, dobrej jakości nawóz można mieć z gołębnika, owczarni czy koziarni znajdujących się w okolicy lub własnych. Każdy obornik to cenny, naturalny nawóz znakomity do zasilania roślin w ogrodzie. Wszystkie oborniki odkwaszają glebę, lecz nie w takim samym stopniu, gdyż ich odczyny są różne (najwyższe pH mają zwykle oborniki ptasie).

To jeden z najpopularniejszych rodzajów obornika. Jego skład jest dość zróżnicowany w zależności od rodzaju karmy bydła. Gdy krowy zjadają trawę na pastwisku, w ich nawozie znajduje się więcej azotu. Nawóz bydła żywionego paszami ma zwiększoną ilość fosforu, a cieląt - potasu. Świeży nawóz krowi zawiera przeciętnie 0,45-0,7% azotu, do 0,85% fosforu, 0,85% wapnia, 0,25% magnezu, 0,7% potasu, 0,1% sodu.

Nawóz bydlęcy polecany jest do przekopania jesienią w warzywniku. Obornik bydlęcy w płynie oraz Obornik bydlęcy granulowany stosować można w sezonie do zasilania warzyw, drzew i krzewów owocowych, roślin ozdobnych, trawnika. Granulki obornika bydlęcego warto też dodawać do podłoży ogrodniczych przeznaczonych do uprawy warzyw i ziół w donicach. Wersja płynna nadaje się do nawożenia zarówno roślin ogrodowych, jak i balkonowych. Świeży obornik krowi, czyli tzw. placki zebrane na pastwisku, można poddać fermentacji w wiaderku lub beczce, by uzyskać nawóz do zasilania pomidorów. Po ich przekompostowaniu powstaje żyzna ziemia gnojowa. Na oborniku bydlęcym dobrze rosną wszystkie warzywa, a zwłaszcza brukiew, dynia, jarmuż, kalafior, kalarepa, kapusta, papryka, pomidor, roszponka, seler, szparag, ziemniak.

Przeczytaj także: Nawozy naturalne do trawnika

Świeży obornik koński wydziela dość dużo ciepła (zwłaszcza na początku procesu rozkładu). Dlatego wykorzystywany jest nie tylko do nawożenia, ale także do ogrzewania inspektów, szklarni, tuneli foliowych, podnoszenia temperatury zimnych gleb. Nie sposób się bez niego obejść również w domowej uprawie pieczarek.

W porównaniu do większości innych oborników, świeży nawóz koński jest suchy. Jego główne składniki to około 0,5% azotu, 0,3% fosforu, 0,15% magnezu, 0,2% wapnia, do 0,9% potasu. Rozkłada się szybko. Zawiera dużo substancji organicznej, co przyczynia się do poprawy struktury gleby. Uważany jest za jeden z najlepszych oborników. Wadą świeżego nawozu jest dość duża ilość niestrawionych nasion, np. owsa, które często kiełkują i zachwaszczają ogród. Tego problemu nie ma z Obornikiem końskim granulowanym oraz Obornikiem końskim w płynie.

Obornik koński świeży stosuje się do jesiennego nawożenia warzywnika. Po przefermentowaniu i rozcieńczeniu wodą można niż zasilać rośliny w sezonie wegetacyjnym, np. pomidory. Wersje granulowaną i płynną stosuje się od wiosny do jesieni do zasilania m.in. warzyw, ziół, bylin, kwiatów, drzew i krzewów owocowych, trawnika. Na oborniku końskim szczególnie dobrze rosną np. burak, kalafior, kapusta, marchew, papryka, pomidor, por, seler, szparag, ziemniak.

Przeczytaj także: Obornik koński granulowany – jak stosować

Kury, indyki, gęsi, kaczki, perliczki, bażanty, przepiórki, gołębie, strusie, pawie to tylko niektóre ptaki hodowlane. Ich nawóz, znany też jako pomiot ptasi, bardzo dobrze nadaje się do zasilania roślin, ale jego skład nie jest taki sam. Zależy m.in. od gatunków ptaków, ich wieku, karmy, pory roku, a nawet czy przechodzą pierzenie lub składają jaja.

Najpopularniejszy nawóz ptasi to kurzak. Świeży pomiot kurzy, np. z kurnika, jest suchy, z dużą ilością substancji organicznych. Zawiera dużo azotu (do 4%), wapnia (do 6%), fosforu (około 2%), potasu (około 1,5%). Mniej zasobne są zwykle nawozy gęsi i kaczek. Więcej azotu niż obornik kurzy zawierają nawozy gołębi oraz przepiórek (do 5%). W pomiocie przepiórek jest szczególnie dużo wapnia (nawet do 10%) i potasu (około 3%). Oborniki ptasie bardzo często są mieszane, gdyż w kurnikach trzyma się razem np. kury, kaczki, perliczki.

Wszystkie nawozy ptasie nadają się do jesiennego nawożenia warzywnika. To także bardzo dobry dodatek do kompostu (m.in. duża ilość azotu przyśpiesza kompostowanie). Świeży kurzak można przefermentowywać, a następnie rozcieńczać wodą i zasilać np. pomidory. Gotowe do użycia (nie trzeba ich przefermentowywać) są Obornik kurzy granulowany oraz Obornik indyczy w płynie – stosować je można od wiosny do jesieni.

Przeczytaj także: Nawożenie roślin na jesień

Zawiera azot, potas i sód w podobnej ilości jak obornik bydlęcy lub nieco więcej. Bardziej zasobny jest w fosfor, magnez, siarkę, mangan. To nawóz o dużej zawartości wody (około 80%). Nie zawsze jest w nim ściółka, co ma wpływ np. na zawartość substancji organicznych (ze ściółką jest ich więcej). Skład obornika świńskiego zależy m.in. od paszy podawanej trzodzie oraz wieku zwierząt. Obecnie obornik świński jest wykorzystywany głównie w rolnictwie, np. w uprawie ziemniaków.

Przeczytaj także: Jak stosować płodozmian warzyw - poradnik

Zwykle w jego składzie jest więcej azotu niż w obornikach bydlęcym oraz końskim (około 0,7%). Najczęściej jest też bardziej zasobny w takie składniki pokarmowe jak fosfor, potas, wapń, magnez, sód. To nawóz suchy, szybko się rozkładający. Dobrze na nim rosną np. kwiaty cebulowe, brukiew, kalafior, kalarepa, marchew, papryka, pomidor, szparag, ziemniak. Świeży nawóz owczy wydziela dość dużo ciepła w pierwszej fazie rozkładu, dlatego można go używać np. do ocieplania inspektu. Warto wiedzieć, że dawniej w Wielkiej Brytanii owce wykorzystywano do nawożenia i koszenia trawników znajdujących się przy pałacach.

Przeczytaj także: Sztuka nawożenia ogórków – poradnik dla początkujących

Podobnie jak w przypadku nawozów innych zwierząt, obornik kozi nie ma zawsze takiego samego składu. Najwięcej azotu jest w nawozie kóz wypasanych na pastwiskach. Więcej wapnia i fosforu ma obornik kozłów niż mlecznych kóz. Najwięcej potasu zaś jest w nawozie koźląt. Główne składniki obornika koziego to azot (przeciętnie około 0,5%), fosfor (około 0,3%), magnez i wapń (po około 0,16%), potas (około 0,9%), sód (około 0,06%). Świeży nawóz kozi ma suchą konsystencję i wydziela sporo ciepła w pierwszej fazie rozkładu, dlatego można go używać np. do ocieplania inspektu, szklarni, tuneli foliowych. Polecany jest także do użyźniania gleb zimnych oraz wilgotnych.

Przeczytaj także: Nawożenie roślin na wiosnę - poradnik

Króliki hoduje się jako zwierzęta gospodarskie lub domowe pupile. Ich nawóz jest dość suchy, z dużą ilością substancji organicznych. Przeciętnie zawiera m.in. 2,4% azotu, 1,4% fosforu, 0,4% wapnia, 0,1% magnezu, a także niewielkie ilości boru i manganu. Skład różni się np. w zależności od pory roku i rodzaju paszy. Przykładowo, w nawozie zwierząt zjadających świeże liście znajduje się więcej azotu, zaś karmiących matek – mniej wapnia i potasu. Obornik króliczy polecany jest zwłaszcza do zasilania drzew i krzewów owocowych (po przefermentowaniu i rozcieńczeniu) oraz jako dodatek do kompostu.

Przeczytaj także: Nawozy sztuczne i naturalne – przykłady i zastosowanie