Arbuz - uprawa w ogrodzie

Arbuz zwyczajny (Citrullus lanatus), znany jest także jako kawon. To warzywo z rodziny dyniowatych, spokrewnione z takimi roślinami jak dynia zwykła i ogórek. Pochodzi z Afryki jest uprawiane od wieków. W dawnej Polsce miąższ jego owoców traktowano jako orzeźwiający smakołyk podczas upałów. Robiono z niego np. lody, sorbety, kompoty, przetwory. Obecnie arbuz jest również częstym składnikiem sałatek owocowych oraz koktajli.

W owocach arbuza jest dużo wody. Zawierają też m.in. potas, magnez, żelazo, wapń, witaminy A i C, węglowodany. Działają moczopędnie i poprawiają apetyt. Miąższ ma działanie tonizujące, ściągające oraz przeciwzmarszczkowe na skórę; nadaje się na domowe maseczki.

W sklepach i na targowiskach zwykle sprzedawane są arbuzy sprowadzane z innych krajów. Warto jednak wiedzieć, że owoce pochodzące z własnej uprawy mają wyjątkowy, słodki smak i aromat. Własnoręcznie wyhodowane arbuzy to gwarancja świeżości, a także kontroli, jak były nawożone oraz chronione przed szkodnikami i chorobami. To warzywo nadaje się do uprawy ekologicznej, np. z przeznaczeniem dla dzieci, osób starszych czy rekonwalescentów.

Jest wiele odmian, które dobrze plonują w polskim klimacie! Najpopularniejsze są arbuzy z miąższem czerwonym. We własnym ogrodzie uprawiać można również odmiany żółte oraz pomarańczowe, których owoce bardzo rzadko są do kupienia w sklepach. Wyglądają atrakcyjnie na talerzach i smakują równie dobrze jak czerwone.

Arbuz jest rośliną płożącą. Zwykle dorasta do 2-3 m długości, ale zdarzają się egzemplarze osiągające nawet 5 m. Jeśli napotka podporę, np. ogrodzenie, wspina się wykorzystując czepne wąsy. Liście tego warzywa są głęboko powycinane, najczęściej zielone, rzadziej – pstre.

Przeczytaj także: Uprawa warzyw na podwyższeniach - poradnik

Arbuz ma długi okres wegetacji. Zwykle mija – jeśli pogoda jest ciepła i słoneczna - co najmniej 60 dni od siewu, zanim pojawiają się pierwsze kwiaty. Kolejne 45-50 dni są potrzebne, aby owoce dojrzały. Dlatego w polskim klimacie najlepiej uprawiać to warzywo z rozsady, zarówno w gruncie, jak i pod osłonami, podobnie jak np. pomidory. Dzięki temu wydłużony zostanie jego sezon wegetacyjny. Jeśli posieje się arbuzy zbyt późno, często rosną bujnie, kwitną, ale owoce rzadko dojrzewają.

Arbuza na rozsadę należy siać na przedwiośniu. Dobry termin to przełom lutego oraz marca. Nasiona sieje się po jednym lub dwa (więcej, jeżeli nasion jest dużo, ale jeżeli wzejdą oba, słabszą siewkę należy usunąć). Nasiona trzeba siać do osobnych doniczek plastikowych (o średnicy 12-14 cm), które napełnia się ziemią ogrodniczą. Odpowiednie są np. Gotowe podłoże do pomidorów i warzyw oraz Gotowe podłoże do ziół i warzyw Natural+ wymieszane z Perlitem.

Jeśli w ogrodzie jest ciepła szklarnia, można siać arbuzy także w miejscach docelowych – nawet do kwietnia. Należy wtedy wybierać odmiany o mniejszych owocach, które szybciej dojrzewają. Wschodzenie nasion warto przyśpieszyć poprzez moczenie ich w wodzie przed siewem. Dzięki temu zyskuje się 2-3 tygodnie więcej czasu w uprawie arbuzów.

Głębokość siewu to 2-3 cm. Wschodzącym arbuzów trzeba zapewnić jak najwięcej światła słonecznego oraz ciepło. Optymalna temperatura podłoża to 20-22°C. Arbuzy wschodzą słabo lub wcale, jeśli w pomieszczeniu jest chłodno.

Przeczytaj także: Co siejemy w lutym? Wysiew warzyw i kwiatów w lutym

Rozsada arbuzów w pierwszych tygodniach rośnie wolno. Wzrost młodych roślin przyśpiesza w drugiej połowie kwietnia. W maju mają po 4-5 liści, a ich liczne korzenie wypełniają doniczkę. Zdarza się nawet, że pojawiają się pierwsze męskie kwiaty (żeńskie, z których zawiązują się owoce, są później).

Przed posadzeniem w gruncie, rozsadę arbuzów trzeba zahartować przez około 10 dni. Polega to na wynoszeniu jej na zewnątrz, jeżeli pogoda jest ciepła i przenoszeniu do ogrzewanych pomieszczeń, jeśli jest chłodno. Zahartowaną rozsadę arbuzów sadzi się po 15 maja, gdy minie największe ryzyko wystąpienia przymrozków. Arbuzy niszczy każdy mróz!

Podczas sadzenia rozsady należy zwracać uwagę, by nie uszkodzić bryły korzeniowej. Trzeba ją delikatnie wyjąć z doniczki, a następnie umieścić w przygotowanym dołku. Arbuzy z uszkodzonymi korzeniami źle znoszą przesadzanie.

Przeczytaj także: Czy warto uprawiać rośliny z rozsady

Arbuzy najlepiej rosną w pierwszym roku po nawożeniu obornikiem. Stanowisko pod to warzywo wzbogaca się tym nawozem jesienią (świeżym lub granulowanym) albo wiosną (granulowanym). Polecane są Obornik koński granulowany oraz Obornik bydlęcy granulowany. Użyć też można kompostu albo nawozu na bazie masy roślinnej. Odpowiedni jest np. Nawóz ekologiczny do warzyw. Gleba powinna być żyzna, z dużą ilością próchnicy, o odczynie pH 6-7. Najlepsze jest stanowisko ciepłe, osłonięte.

Przeczytaj także: Jakie pH powinna mieć ziemia pod warzywa

Podstawą nawożenia arbuzów jest zasilenie gleby przed ich siewem, najlepiej jesienią. Podczas wzrostu (przez cały sezon wegetacyjny) warto dodatkowo zastosować nawozy naturalne. Do nawożenia rozsady, zanim zostanie posadzona w gruncie, nadają się np. Biohumus Max Warzywa i Owoce oraz Nawóz ekologiczny do warzyw (nie powodują wybiegania rozsady). Tych samych nawozów można używać w sezonie do zasilania arbuzów. Dodaje się je do wody w konewce, dzięki czemu od razu można podlać rośliny.

Rozsadę zasila się 2 tygodnie po posadzeniu w gruncie. Kolejne nawożenie należy zrobić, gdy zawiązują pierwsze owoce, a jeszcze następne - co 1-2 tygodnie.

Przeczytaj także: Nawozy organiczne do warzyw – granulowane czy w płynie

Najsmaczniejsze są owoce arbuzów w pełni dojrzałe. Mają wtedy słodki, aromatyczny, mocno wybarwiony miąższ. W polskim klimacie pierwsze arbuzy dojrzewają na przełomie lipca i sierpnia. Trudno poznać po wyglądzie skórki, czy owoce są już dojrzałe. Najprostszy sposób to etykietowanie zawiązków (zapisuje się datę pojawienia) – owoc dojrzewa po co najmniej 45 dniach. W owoc można też postukać. Jeśli jest dojrzały, wydaje dudniący dźwięk. Niedojrzałe owoce, mimo iż nie są słodkie, też nadają się do wykorzystania w różnych daniach, np. sałatkach, kompotach, ciastach.

Z jednej rośliny zbiera się zwykle 2-4 owoce. Największe rozmiary ma zawsze pierwszy. Kolejne są mniejsze, ale też mogą dojrzeć i mieć doskonały smak.

Przeczytaj także: Szklarnia i tunel po sezonie – jakie prace wykonać

Arbuzom należy zapewnić lekko wilgotną ziemię, ale nadmiar wody im szkodzi. Korzenią się płytko. Jeśli pogoda jest upalna, bezdeszczowa podlewa się je 1-2 razy dziennie, w pozostałe dni – rzadziej. Krótkie przesuszenie arbuzy znoszą lepiej niż np. spokrewnione z nimi ogórki. Do podlewania należy używać wody odstanej albo deszczówki. Najlepsza jest nagrzana przez promienie słoneczne.

Jeśli gleba w ogrodzie jest sucha, warto arbuzy ściółkować, np. słomą lub matami z wełny owczej. W ten sposób ogranicza się wyparowywanie wody, co oznacza mniej częste podlewanie. Pod korzenie sadzonej rozsady można też podsypywać preparat TerraCottem Ubiversal. W jego składzie są hydrożel magazynujący i oddający wodę roślinom, nawóz startowy, mikroelementy (bor, cynk, mangan, molibden, miedź, żelazo), materiał nośnikowy pobudzający rozwój roślin oraz lawa wulkaniczna równomiernie rozprowadzająca wszystkie składniki w glebie i ją napowietrzająca.

Przeczytaj także: Jak ograniczyć podlewanie ogrodu – 10 pomysłów