Cięcie bukszpanu – praktyczny poradnik

To krzewy zimozielone, które nie zrzucają liści na zimę. Bukszpany przez cały rok są znakomitym tłem dla innych roślin. Używa się ich także do wyznaczania granic w ogrodzie, np. w postaci obwódek i żywopłotów, oraz wprowadzania do przestrzeni ogrodu elementów rzeźbiarskich. Nadają się do uprawy w donicach.

Bukszpany powinny być cięte systematycznie, najlepiej kilka razy w sezonie. Dzięki temu zyskuje ich wygląd – są gęściejsze, z licznymi przyrostami, bez zaschniętych liści w środku. Poprzez cięcie nadaje się bukszpanom także regularny pokrój oraz ogranicza ich wysokość i szerokość. To jedne z najlepszych krzewów do formowania! Przycinać można je w formy geometryczne oraz fantazyjne – w zależności od gusty i stylu ogrodu. Bukszpany niestrzyżone są rzadkie, asymetryczne, często zbyt duże i ogołocone od dołu oraz sprawiają wrażenie zaniedbanych.

Cięcie sprawia, że bukszpany rosną także zdrowiej. Jak to możliwe? Wiosną na ich najmłodszych pędach bardzo często żerują larwy miodówki bukszpanowej (pluskwiaka podobnego do mszycy). Ich obecność łatwo zauważyć po watowatych, białych kłaczkach oraz pajęczynce na liściach (to wydzieliny larw miodówek). Larwy żywią się sokiem bukszpanów, który pobierają głównie z najmłodszych liści. W efekcie listki tracą intensywne kolory, wyginają się jak łódeczki i są klejące od spadzi wydzielanej przez larwy. Przycinanie bukszpanów sprawia, że pędy wraz z jajami (znajdują się u nasady liści) oraz larwami zostają odcięte. W efekcie miodówki bukszpanowe giną bez stosowania oprysków.

Na przedwiośniu, zwłaszcza na młodych egzemplarzach, które nie mają jeszcze dobrze rozrośniętych korzeni, zauważyć czasem można rdzawobrązowe przebarwienia pędów oraz liści. Ich przyczyną jest susza zimowa. Takie gałązki stopniowo zamierają i często porażane są przez chorobotwórcze grzyby. Wiosną należy je koniecznie ściąć. Ich miejsce szybko uzupełnią młode, zdrowe, intensywnie wybarwione pędy.

Przeczytaj także: Choroby bukszpanów – objawy i zwalczanie

Podstawowe cięcie bukszpanów starych oraz dopiero posadzonych, rosnących jako solitery i w żywopłotach, a także doniczkowych wykonuje się w marcu. Przycinanie zaczyna się od wycięcia sekatorem pędów zaschniętych oraz połamanych. Następnie krzewy strzyże się nożycami. W przypadku krzewów zaniedbanych ściąć można nawet 1/3 pędów. W marcu nadaje się bukszpanom zaplanowane kształty, np. prostopadłościanów, kul, półkul, obelisków, ostrosłupów. W tym okresie można na bukszpany nakładać stelaże z drutu, aby uzyskać w następnych latach bardziej skomplikowane figury. Wraz ze ściętymi gałązkami, podczas cięcia marcowego, likwidowana jest większość jaj miodówek bukszpanówek (wylęgają się najczęściej w maju).

Kolejne cięcie bukszpanów robi się w czerwcu. W tym czasie krzewy rosną intensywnie i potrzebne jest zwykle cięcie korygujące. Ścina się głównie pędy, które nadmiernie wyrosły. Wraz z obciętymi pędami na ziemię opadają i giną larwy miodówki bukszpanówki. Ostatnie cięcie bukszpanów w sezonie można wykonać na przełomie sierpnia i września. To najczęściej strzyżenie polegające na wyrównaniu powierzchni oraz  dopracowaniu detali figur wykonanych z bukszpanu, a także formowanych obwódek i żywopłotów.

Przeczytaj także: Przycinanie liściastych krzewów ozdobnych

Bukszpan jest jednym z najlepszych krzewów do formowania. Doskonale znosi cięcie, szybko się odbudowuje, wypuszcza setki młodych pędów oraz listków. Nadaje się zwłaszcza na obwódki i niskie żywopłoty, a także topiary, czyli żywe rzeźby ogrodowe. To krzewy o tak plastycznej strukturze, że ich strzyżenie z czasem może stać się hobby. Wymaga cierpliwości, jak kształtowanie bonsai, ale na efekt czeka się znacznie krócej.

Najłatwiej bukszpanowe obwódki i żywopłoty formować w kształtach zbliżonych do prostopadłościanów. Jeśli ma się więcej czasu i umiejętności, od góry można je przycinać we flanki, jak w średniowiecznych zamkach, wieżyczki czy łuki. Bardzo modne są kształty organiczne – po takim strzyżeniu grupa bukszpanów przypomina np. fale na jeziorze lub łąkę smaganą wiatrem.

Jeszcze więcej możliwości formowania jest w przypadku bukszpanów rosnących pojedynczo. Z wykonaniem kuli, półkuli lub obelisku poradzi sobie każdy. Trudniej jest przyciąć bukszpan w walec lub ostrosłup. Jeszcze więcej doświadczenia potrzeba, aby z bukszpanu uformować np. konia, królika, bonsai, koszyk, auto, wiewiórkę, ptaka, człowieka, psa, kota... Nierzadko, by bukszpanowi nadać tak skomplikowany kształt, trzeba wcześniej wykonać stelaż z drutu (najlepiej wiosną), przygotowany według własnego projektu. Gotowe formy na topiary można także kupić. Wystarczy je nałożyć na mały bukszpan, a następnie go przycinać przez kolejne lata tak, aby ulistnienie zakryło szablon. Potrzeba kilka lat, aby uzyskać pożądany kształt. Efekt warty jest jednak zachodu.

Jedna z wielu zalet bukszpanu to jego duża zdolność do regeneracji. Nawet jeśli przytnie się go nierówno czy zmieni się koncepcja co do zaplanowanego kształtu, pędy szybko odrosną. Ten sam krzew można nawet formować co kilka lat w różnych kształtach, np. z kuli zrobić grzyb albo odwrotnie.

Przeczytaj także: Jak zaprojektować własny ogród

Podstawowe narzędzie do cięcia bukszpanu to nożyce. Do strzyżenia pojedynczych krzewów wystarczą uniwersalne nożyce dwuręczne (żywopłotowe). Aby pracowało się nimi komfortowo, warto zainwestować w model z dobrą amortyzacją (wtedy unika się nadwyrężania nadgarstków i ramion). Do uniwersalnych nożyc dwuręcznych podobne są nożyce do bukszpanów, ale ich ostrza są nieco krótsze i bardziej spiczaste, co ułatwia dokładniejsze strzyżenie. Jeśli w ogrodzie są bukszpanowe obwódki lub żywopłot, wygodniejsze mogą być nożyce z napędem mechanicznym (akumulatorowe, elektryczne, spalinowe). Do bardzo precyzyjnych cięć, np. detali na topiarach, przydają się nożyczki ogrodowe lub do ziół.

Choć większość gałązek obcina się nożycami, czasem potrzebny jest też sekator jednoręczny. Służy do wycinania pojedynczych pędów, np. zaschniętych po zimie, złamanych czy zbyt grubych, aby je ściąć nożycami.

Przeczytaj także: Jakie narzędzia niezbędne są w ogrodzie

Po sprzątnięciu ściętych gałązek, bukszpan warto podsypać kompostem i wyściółkować, np. korą. W ten sposób chroni się glebę przed zbyt szybkim wysychaniem zarówno latem, jak i zimą. Jeśli krzew miał po zimie wiele zaschniętych gałązek z powodu suszy zimowej, po cięciu można go profilaktycznie opryskać preparatem Polyversum WP. W jego składzie są pożyteczne grzyby, które pasożytują grzyby chorobotwórcze (na częściach nadziemnych i w strefie korzeni).

Przyczyną zasychania bukszpanów jest też żerowanie gąsienic ćmy bukszpanowej, których inwazja jest możliwa od kwietnia do października. Do monitoringu obecności tego szkodnika służy Pułapka feromonowa do odławiania ćmy bukszpanowej (wabi tylko samce). W razie stwierdzenia obecności w niej nawet tylko jednego motyla trzeba zastosować ochronę bukszpanu, zanim gąsienice zjedzą świeżo przystrzyżone pędy. Bardzo skuteczny jest preparat Lepinox Plus, polecany do uprawy ekologicznej. W jego składzie są bakterie Bacillus thuringiensis, które po dostaniu się do przewodu pokarmowego gąsienic wytwarzają krystaliczne białka. W rezultacie gąsienice szybko tracą apetyt i giną w ciągu 72 godzin.

Aby wspomóc odbudowę bukszpanów przyciętych oraz zniszczonych przed ćmę bukszpanową, należy pamiętać o prawidłowym nawożeniu, które zaczyna się od kwietnia. Optymalną recepturę ma granulowany Nawóz do bukszpanów i żywopłotów. W jego składzie są azot, fosfor i potas oraz bor, cynk, mangan, miedź, żelazo.

Przeczytaj także: Ćma bukszpanowa – 7 sposobów zwalczania