Dlaczego warto uprawiać rzodkiewkę i rzodkiew?

Nie ma nic prostszego od uprawy rzodkiewki. Ma duże nasiona, szybko wschodzi i jeszcze szybciej rośnie. Wspaniałe warzywo dla dzieci, jeśli chcemy zainteresować je ogrodnictwem. Rzodkiewka kojarzy się z wiosną, trzeba jednak wiedzieć, że można i warto uprawiać ją niemal przez cały sezon. Warto także zainteresować się powracającymi do łask bliskimi kuzynkami rzodkiewki, czyli rzodkwią i rzepą.

Dlaczego warto uprawiać rzodkiewkę i rzodkiew?

1. Czym charakteryzuje się rzodkiewka i rzodkiew?

Skąd pochodzi rzodkiewka, rzodkiew i rzepa?

Rzodkiewka (Raphanus sativus var. sativus) to gatunek należący do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), który jest w naszych stronach warzywem stosunkowo nowym. Ojczyzną rzodkiewki są Chiny, zaś w północno-wschodniej Europie pojawiła się dopiero w XVI wieku. Dłuższą historię uprawy ma rzodkiew (Raphanus sativus var. major), która uprawiana była już w starożytności. W krajach Dalekiego Wschodu do dziś jest podstawą kuchni. Przyrządza się ją na najrozmaitsze sposoby: gotuje, smaży, kisi, marynuje, suszy. Jednak w Europie jej popularność jest niewielka. Jada się ją zazwyczaj tylko w surówkach. Z kolei rzepa (Raphanus sativus var. niger) także pochodzi z Azji (prawdopodobnie z terenów Pakistanu lub Afganistanu). Od wieków żywiła ludzi i zwierzęta - uważana była za pożywienie biedoty. W Polsce uprawiano ją już w XV wieku. W miarę wprowadzania do uprawy nowych warzyw  jej znaczenie malało, a po II wojnie światowej całkiem znikła z ogrodów.

rzodkiewka

Dlaczego warto spożywać rzodkiewkę?

Częścią jadalną rzodkiewki jest zgrubiały korzeń oraz młode listki. Warzywo to swą popularność zawdzięcza nie tylko oryginalnemu smakowi, ale także atrakcyjnemu wyglądowi. Rzodkiewka jest bogata w sód, potas, magnez, wapń, mangan, żelazo, miedź, cynk, fosfor, fluor, chlor, jod, karoten oraz witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B5, B6), C i kwas cytrynowy. Charakterystyczny ostry smak nadają rzodkiewkom zawierające siarkę olejki gorczyczne. Źródłem wielu witamin i składników mineralnych są także listki i łodyżki. Rzodkiewka to warzywo wyjątkowo niskokaloryczne. Pęczek złożony z siedmiu dorodnych sztuk dostarcza zaledwie 14 kcal.

Czy rzodkiewka nadaje się na kiełki?

Rzodkiewka doskonale nadaje się na kiełki, które charakteryzują się ostrym, pieprznym i wyrazistym smakiem zbliżonym do wyrośniętych już zgrubień rzodkiewki. Nadają się do sałatek, kanapek, twarożku, jaj i do zup. Kiełki zawierają dwa razy więcej witaminy C niż zgrubienia tradycyjnej rzodkiewki. Poprawia odporność organizmu oraz jest świetnym lekiem na przeziębienie. Dzięki dużej zawartości siarki korzystnie wpływa na stan skóry, włosów i paznokci.

Jakie właściwości posiadają korzenie rzodkwi?

Korzenie rzodkwi, podobnie jak jej młodszej siostry rzodkiewki bogate są w mikroelementy i witaminy z grupy B. Mają też cenne właściwości lecznicze. Zawierają związki siarki (o charakterystycznym ostrym smaku i zapachu), które wzmagają wydzielenie soków trawiennych i żółci oraz działają bakteriobójczo. Wyciąg z rzodkwi jest podstawowym składnikiem popularnych preparatów regulujących trawienie, zaś świeży sok wcierany w skórę głowy wzmacnia cebulki włosowe.

rzodkiew

Co można przygotować z rzepy?

Ostatnio ta niezawodna roślina doczekała się rehabilitacji, dostrzeżono bowiem jej walory dietetyczne (podobne do rzodkwi i rzodkiewki). Wysiewa się ją jak rzodkiewkę ale jest rośliną dwuletnią. Już w pierwszym roku tworzy kulisty, owalny lub wrzecionowaty korzeń spichrzowy. Rzepę można jeść na surowo, gotować lub zapiekać, a nać przyrządzać jak szpinak.

Które odmiany rzodkiewki warto uprawiać w ogrodzie?

Jadalne zgrubiałe korzenie rzodkiewki mogą mieć kształt kulisty lub walcowaty, a także rozmaite kolory – biały, różowy, czerwony, fioletowy, a nawet żółty. Wydaje się, że tradycyjne biało-czerwone rzodkiewki wychodzą już nieco z mody.

  • Rzodkiewka ‘Opolanka’ – walcowate korzenie o długości 4-6 cm. Szkarłatna skórka, biały czubek. Nie parcieje. Odmian bardzo wczesna, można ją też uprawiać jesienią. Dojrzewa po 23 dniach.
  • Rzodkiewka ‘Carmen’ – korzenie jak spłaszczone kulki. Karminowa skórka z niewielką białą plamką na końcu. Smak łagodny. Wczesna odmiana odporna na parcenie.
  • Rzodkiewka ‘Szkarłatna z Białym Końcem’ – korzenie kuliste lub lekko spłaszczone. Skórka biało-czerwona. Ostry smak. Odmiana wczesna.
  • Rzodkiewka ‘Sopel Lodu’ – duże korzenie o wrzecionowatym kształcie. Skórka biała, miąższ szklisty, ostra w smaku. Odmiana późna do uprawy jesiennej.
  • Rzodkiewka ‘Zlata’ – duża kulista, ze złocistą skórką. Ostry smak. Do uprawy wiosną i jesienią.
  • Rzodkiewka 'Krakowianka' - czerwona z białym końcem, odporna na parcenie.
  • Rzodkiewka ‘Mila' - cylindryczne, biało-czerwona, odporna na parcenie.
  • Rzodkiewka 'Silesia' - wydłużona, walcowata, karminowa, odporna na parcenie.
  • Rzodkiewka 'Warta' - cylindryczna, szkarłatnoczerwona z białym końcem, odporna na parcenie.
rzodkiewka

Jaka odmiana rzodkwi jest najsmaczniejsza?

  • Rzodkiew ‘Agata’ - odmiana wczesna (okres wegetacji 75 - 85 dni), przeznaczona do bezpośredniego spożycia i krótkotrwałego przechowywania. Zgrubienia bardzo długie kształtu cylindrycznego. Skórka i miąższ biały o łagodnym smaku rzodkiewki. Cenne warzywo odznaczające się dużą wartością odżywczą. Polecana do uprawy od marca do maja na zbiór wiosenny i od lipca do września na zbiór jesienny.
  • Rzodkiew ‘Milno Early’ – tworzy wydłużone korzenie o klinowatym kształcie do 20cm długości. Delikatna biała skórka i miąższ. Zbiór po 40-60 dniach od siewu.
  • Rzodkiew ‘Astor’ - odmiana wczesna (okres wegetacji 75 - 85 dni), przeznaczona do bezpośredniego spożycia i krótkotrwałego przechowywania. Zgrubienia bardzo długie kształtu cylindrycznego. Skórka i miąższ biały o łagodnym smaku rzodkiewki. Cenne warzywo odznaczające się dużą wartością odżywczą. Polecana do uprawy od marca do maja na zbiór wiosenny i od lipca do września na zbiór jesienny.
  • Rzodkiew ‘Murzynka’ – bywa błędnie nazywana czarną rzepą. Odmiana późna, o kulistych, lekko spłaszczonych zgrubieniach korzeniowych, pokrytych czarną skórką. Miąższ biały, soczysty, smaczny, o ostrym smaku. Doskonała do kanapek i sałatek. Wysiew nasion od lipca do września w rzędy co 30cm. Zbiór od września do listopada.
  • Rzodkiew japońska (Daikon) – ma korzenie wąskie i bardzo długie (do 50 cm) z białą skórką. Miąższ biały, soczysty, łagodny w smaku. Zbiór po 60-90 dniach od siewu.

Która odmiana rzepy sprawdzi się w ogrodzie?

  • Rzepa ‘Schneebal’ – kulisty lub lekko spłaszczony korzeń z białą skórką i miąższem. Siew wczesną wiosną, zbiór w czerwcu.
  • Rzepa ‘Snow Ball’ – duży, kulisty korzeń z białą skórką. Miąższ biały, delikatny. Siew wczesną wiosną, zbiór w czerwcu.
  • Rzepa ‘Golden Ball’ – korzeń duży, kulisty lub lekko spłaszczony. Skórka i miąższ żółte. Łagodny, słodkawy smak. Siew od lipca do połowy września, zbiór w październiku i listopadzie.
rzepa

2. W jaki sposób uprawiać rzodkiewkę i rzodkiew?

Na jakiej glebie udaje się rzodkiewka?

Najlepsze są gleby średnio zwięzłe, żyzne i umiarkowanie wilgotne. Na zbyt lekkich rzodkiewka bardzo szybko zakwita, a na ciężkich tworzy niekształtne korzenie. Gdy zakwitnie, stają się one łykowate i niesmaczne. Żeby były ładne i jędrne, trzeba sporo wody i słońca. Rzodkiewkę należy podlewać regularnie, ale niezbyt obficie. Nieregularne podlewanie może powodować pękanie korzeni, zaś zbyt obfite przerost liści kosztem rozwoju korzeni.

Kiedy najlepiej wysiewać rzodkiewkę?

Rzodkiewka ma bardzo krótki okres wegetacji a od siewu do zbioru mija 25-50 dni. Nasiona można wysiewać cały sezon od wczesnej wiosny (koniec marca) aż do jesieni (początek września). Latem warto zrobić krótką przerwę, bo gdy jest ciepło i sucho, korzenie rzodkiewek parcieją, a długi dzień przyspiesza kwitnienie. Zazwyczaj rzodkiewkę uprawia się jako przedplon, czyli przed roślinami wysadzanymi później, np. ogórkami czy pomidorami. Można też siać ją jako poplon (po jarzynach zbieranych latem) lub uprawiać na grządkach razem z innymi warzywami, np. marchwią.

rzodkiewka

Na co zwrócić uwagę podczas siewu?

Nasiona wysiewa się wprost do ziemi, co 2,5-4 cm, w rzędach oddalonych os siebie o 15-20 cm. Gdy młode rośliny wzejdą, koniecznie trzeba je przerwać  (usunąć nadmiar siewek), aby miały więcej miejsca i ładnie zgrubiały im korzenienie. Lepiej nie wysiewać rzodkiewki na grządce, gdzie poprzednio rosły inne warzywa z rodziny kapustowatych, bo może to sprzyjać pojawieniu się szkodników i chorób.

Kiedy i w jaki sposób zbierać rzodkiewkę?

Zbiory rzodkiewki są możliwe już po 3-4 tygodniach od siewu. Rzodkiewki pozostawione zbyt długo w gruncie mogą parcieć, dlatego lepiej je zbierać gdy tylko dojrzeją. Rzodkiewki zazwyczaj wyrywa się codziennie, w miarę dorastania, nie dłużej jednak niż przez dwa tygodnie (potem zakwitają).

rzodkiewka

Jak uprawiać rzodkiew?

Ogólne zasady są podobne jak rzodkiewki, jednak roślina ma dłuższy okres wegetacji. Od siewu do zbioru trzeba czekać 40-60 dni. W tym czasie korzeń szybko rośnie i osiąga znaczne rozmiary (u japońskiej odmiany ‘Sakurajima Daikon’ może ważyć nawet 50 kg). Ponieważ korzenie są długie, rzodkiew potrzebuje głęboko uprawionej grządki. Nasiona wysiewa się co 5-10 cm w rzędach oddalonych o 20-30 cm. Odmiany późniejsze należy wysiewać, zachowując jeszcze większe odstępy. Odmiany wczesne i japońskie zbiera się w miarę dorastania korzeni. Można je przechowywać przez dwa, trzy tygodnie.

Dlaczego warto uprawiać rzodkiewkę z warzywami korzeniowymi?

Połączenie uprawy rzodkiewki z warzywami korzeniowymi (marchew, pietruszka) to doskonałe rozwiązanie. Rzodkiewka kiełkuje bardzo szybko - w ciągu tygodnia od wysiewu nasion. Stąd też warto wysiewać ją w jednym rzędzie z warzywami, które wschodzą powoli np. marchew, pietruszka, pasternak czy por. Szybko kiełkująca rzodkiewka wskaże przebieg rzędów co ułatwia usuwanie chwastów z międzyrzędzi. Ponadto rzodkiewkę zbierzemy zanim inne warzywa się rozrosną. Dzięki temu optymalnie wykorzystamy powierzchnię grządki.

Z jakimi warzywami nie uprawia się rzodkiewki?

Rzodkiewka to gatunek, który stanowi dobre sąsiedztwo dla większości warzyw. Jednak należy unikać połączenia upraw rzodkiewki z pomidorami. Warzywa należące do rodziny kapustnych (głównie rzodkiewka i kapusta biała) opóźniają kwitnienie pomidorów oraz dojrzewanie owoców.

warzywa

3. Jakie problemy występują w uprawie?

Jakie choroby zagrażają rzodkiewkom?

  • Mączniak rzekomy - tworzą się nierównomierne plamy, które stopniowo powiększają się i wykruszają doprowadzając do powstawania charakterystycznych spękań.
  • Kiła kapustnych - rozwojowi choroby sprzyja duża wilgotność i ciepła pogoda. W efekcie porażenia na zgrubieniach rzodkiewki powstają narośla, a liście wiotczeją i stopniowo zamierają.
  • Czerń krzyżowych - powoduje początkowo szarawe lub ciemniejsze przebarwienia na skórce rzodkiewki. Objawy te w późniejszym czasie mogą pokrywać większą powierzchnię zgrubienia.

Które szkodniki stanowią zagrożenie dla rzodkiewek?

  • Śmietka kapuściana -  larwy pojawiają się w maju i wgryzają się do środka zgrubień rzodkiewki.
  • Pchełki - żerowaniu szkodników sprzyja ciepła i sucha pogoda. Wygryzają niewielkie otwory w liściach, co przy masowym występowaniu może doprowadzić do zamierania nawet całych roślin.
rzodkiewka
Autor

Poradnik został napisany przez Eksperta Target, który od wielu lat pomaga czytelnikom rozwiązywać problemy związane z uprawą, pielęgnacją i ochroną roślin.

Miłość do roślin i pasja do ogrodnictwa naszego Eksperta pomaga mu w tworzeniu wartościowych poradników, które szczególnie przydatne są ogrodnikom amatorom oraz posiadaczom ogródków działkowych.

Zapisz się do newslettera i pobierz bezpłatne poradniki!