Paprocie w domu - uprawa najciekawszych odmian

Paprocie pokojowe cenione są przede wszystkim za bujne ulistnienie. Tworzą piękne tło dla innych roślin. Nadają się do też aranżacji typu las lub dżungla w domu. Wszystkie preferują półcień, dlatego ich uprawa udaje się we wnętrzach z małą ilością naturalnego światła (nawet od strony północnej), w których inne rośliny sobie nie radzą.

To dość wymagająca grupa rośliny pod względem wymagań co do wilgotności podłoża i powietrza w pomieszczeniu. Trzeba je systematycznie podlewać! Paprocie mają jednak pozytywny wpływ na mikroklimat w mieszkaniach. Przyczyniają się bowiem do wzrostu wilgotności powietrza, a niektóre, jak np. nefrolepis, oczyszczają powietrze z formaldehydu, ksylenu i toluenu.

Paprocie nigdy nie kwitną, gdyż są roślinami zarodnikowymi. Liście paproci są tak piękne, że często wykorzystuje się je do bukietów, wiązanek oraz innych kompozycji florystycznych. Sprawdzają się m.in. w ikebanach.

Większość paproci trudno jest rozmnożyć w amatorskiej uprawie. Wyjątkiem jest np. nefrolepis. Wiosną nadwyżki jego sadzonek można sadzić na zacienionych balkonach (jako rośliny sezonowe, gdyż nie przetrwają zimy na zewnątrz). Dobrym towarzystwem są dla nich np. begonie, fuksje, niecierpki.

Przeczytaj także: Paprocie ogrodowe – jak uprawiać

Ta śliczna paproć znana jest też jako niekropień oraz złotowłos. Adiantum (Adiantum) pochodzi z tropikalnych terenów Ameryki Południowej. W naturalnych warunkach często rośnie na skałach. To roślina dość trudna w uprawie. Najlepiej udaje się w szklanych witrynach i miniszklarenkach, dlatego w kwiaciarniach dość często bywa sprzedawana w zamkniętych butelkach, np. w aranżacjach typu minilas. Szczególnie jest wrażliwa na suche powietrze w pomieszczeniu, przesuszone podłoże z powodu niesystematycznego podlewania oraz dym tytoniowy. Na brak właściwej pielęgnacji reaguje zasychaniem liści i spowolnieniem wzrostu.

Adiantum dorasta w donicach do około 50 cm wysokości. Wyróżnia się filigranowymi, wachlarzowatymi liśćmi osadzonymi na długich, cienkich ogonkach, często w ciemnych kolorach, np. brązowym. Ulistnienie jest piękne, ale delikatne, podatne na zasychanie z braku wody. Paproć tworzy gęste, soczyście zielone kępy. Na spodach starszych liści pojawiają się czasem prawie czarne zarodnie. To znak, że paproć ma dobre warunki w mieszkaniu. Niestety, z zarodników trudno wyhodować adiantum. Odpowiednimi lokalizacjami w mieszkaniu dla tej paproci są np. salon, sypialnia, łazienka (z oknem).  

Znanych jest ponad 200 gatunków adiantum. Tylko niektóre z nich uprawiane są jako rośliny pokojowe. Wśród nich najpopularniejsze jest adiantum klinowate, które ma wiele pięknych odmian, np. Decorum, Fragrans, Fragrantissimum, Fritz Luethi, Matador, Pacific Maid, różniących się kolorystyką i wielkością. Do uprawy w pomieszczeniach nadają się też m.in. adiantum delikatne i adiantum właściwe. W ogrodach zaś sadzone jest odporne na mróz adiantum stopowate (jego liście zamierają na zimę).

Uważana jest za paproć dość łatwą w uprawie pokojowej. W porównaniu do innych gatunków paproci lepiej znosi suche powietrze oraz chłód w pomieszczeniach. Flebodium (Phlebodium) rośnie dziko w Ameryce Południowej oraz Ameryce Północnej. Choć preferuje stanowiska wilgotne, w naturalnych warunkach potrafi przetrwać suszę. Jego liście wtedy zasychają. Gdy spadnie deszcz, flebodium wypuszcza z kłączy nowe liście. W ludowej medycynie indiańskiej z tej paproci przygotowywano leki na różne choroby, m.in. łuszczycę.

Liście flebodium są długie, pierzaste, mocno powycinane, na niektórych odmianach także faliste. Mają różną kolorystykę w zależności od odmiany – od jasnozielonej po niebieskozieloną. Na spodzie liści wykształcają się żółte zarodnie ułożone w dwóch rzędach. Cechą charakterystyczną flebodium jest dość duże, złocistobrązowe kłącze, które częściowo wije się na powierzchni ziemi. Dzieląc je na mniejsze fragmenty można uzyskać nowe rośliny. W mieszkaniach ta paproć rzadko osiąga więcej niż 60 cm wysokości.

W mieszkaniach uprawia się flebodium złociste w wielu odmianach. Najpopularniejsza jest odmiana Blue Star, której liście (zwłaszcza latem) mają niebieskozielony kolor. Ciekawymi odmianami są też Davana i Mandaianum, wyróżniające się falistymi oraz mocno powcinanymi liśćmi. Flebodium złociste jest dość często uprawiane ze względu na nieduże wymagania.

To najpopularniejsza paproć pokojowa. Nefrolepis (Nephrolepis) znany jest też jako nerczyłusk oraz paprotka. W naturalnych warunkach rośnie praktycznie we wszystkich tropikalnych i subtropikalnych rejonach świata. Botanicy wyróżniają około 30 gatunków nefrolepisów.

Ma nieduże wymagania w porównaniu do innych gatunków paproci. Łatwo go rozmnożyć wiosną z rozłogów. Nadmiar sadzonek można wykorzystać do dekoracji zacienionego balkonu, tarasu czy rabat. Nefrolepis pięknie wygląda na kwietnikach stojących, półkach ściennych, regałach, w wiszących donicach. Często uprawiany jest w domach, urzędach, biurach, na klatkach schodowych.

W zależności od odmiany nefrolepis dorasta do 30-100 cm wysokości. Jego drobne listki umieszczone są na długich ogonkach. Mogą być gładkie, karbowane, pierzaste. Z reguły liście są rozłożyste, z tendencją do przewieszania. Dlatego najlepiej ta paproć prezentuje się na podwyższeniach, tak aby liście mogły swobodnie spływać w dół. Większość odmian nefrolepisów ma liście w kolorze zielonym. Nieliczne są pstre lub złocistozielone. Tylko niektóre wytwarzają zarodniki (na dolnych stronach liści). W sprzyjających warunkach nefrolepis wypuszcza dużo liści. Jeśli zimę spędza w mocno ogrzewanym pomieszczeniu, często podsycha. Po sezonie grzewczym zwykle się szybko regeneruje.

Nefrolepis ma wiele gatunków i mnóstwo odmian. W domach najczęściej uprawiany jest nefrolepis wyniosły, zwłaszcza jego bardzo stara odmiana Bostoniensis, której liście są długie i proste. Niektóre odmiany mają listki kędzierzawe lub karbowane, np. Fluffy Ruffles, Harrisi, Plumosa, Schmitti, Silver Balls, Teddy Bear. Inne wyróżniają się unikalną kolorystyką, np. nefrolepis wyniosły Rita`s Gold jest złocistozielony, a Tiger – pstry. Kompaktowy pokrój mają m.in. Bostoniensis Nana, Dwarf Boston, Massai, Perfecta, Teddy Junior.

Rzadziej spotkany jest nefrolepis sercolistny. Szczególnie ciekawa jest jego odmiana Duffii, której listki są owalne. W mieszkaniach spotykany jest też nefrolepis Biserrata, np. jego odmiana Macho, ze sztywnymi, prostymi liśćmi.

Ze względu na wygląd liści, płaskla (Platycerium) często jest nazywana łosimi rogami. W warunkach naturalnych różne gatunki tej paproci epifitycznej (znanych jest blisko 20) rosną w Azji, Afryce, Australii, Ameryce Południowej. Zasiedla korę drzew i załamania między konarami. Płaskla nie jest łatwa w uprawie. Najlepiej rośnie w łazienkach z oknami, nieprzegrzewanych pokojach oraz oranżeriach.

Ta niezwykła paproć bardzo się różni od typowych paproci. Ma dwa rodzaje liści: płodne (z zarodnikami) oraz płonne, dzięki którym pobiera wodę, składniki pokarmowe i przytwierdza się do podłoża. Do łosich rogów podobne są liście zarodnikonośne. To duża paproć, która w dobrych warunkach dorasta do 100 cm. Należy ją uprawiać w donicach wiszących. Potrzebuje dość dużo przestrzeni, by swobodnie się rozrastać.

W mieszkaniach najczęściej uprawia się płasklę łosiorogą, czyli gatunek najbardziej przypominający poroże łosi. Odmiany płaskli bardzo trudno kupić w kwiaciarniach. Rzadko bywają nawet w ogrodach botanicznych. Kolekcjonerzy cenią odmiany takie jak Adaman, Bambi, Blue Bird, Vanilla Ice Cream. Poszczególne odmiany różnią się m.in. kolorystyką liści oraz intensywnością wzrostu.

Inna nazwa podrzenia to blechnum (z języka łacieńskiego). Znanych jest około 30 jego gatunków. W naturze rośnie na wyspach Oceanu Spokojnego, m.in. na Fidżi. Pokrój podrzenia kojarzy się w epoką dinozaurów, gdyż tworzy rodzaj pnia (to paproć drzewiasta). Nie osiąga jednak dużych rozmiarów – egzemplarz o wysokości 1 m jest uważany za okazały. Podrzeń dobrze rośnie w pokoju, ale pod warunkiem, że nie jest w nim nigdy zimno. Nie znosi również suchego powietrza zimą. Nadaje się np. w przestronnych salonów. Paproć należy ustawić tak, aby nie stała w przeciągu i blisko okien otwieranych zimą.

Dorasta maksymalnie do 1 m (największe rozmiary osiąga w przestronnych, jasnych salonach oraz oranżeriach). Liście podrzenia są wyprostowane, dość sztywne, szeroko rozkładające się na boki. Młode rośliny przypominają z wyglądu cykasy (rośliny z rodziny sagowców). Starszy podrzeń z upływem lat traci dolne liście i wytwarza rodzaj pnia – wtedy bywa mylony z palmami. To jedna z nielicznych paproci drzewiastych, które nadają się do uprawy w mieszkaniach. Trudno ją rozmnożyć, gdyż trzeba wysiać jej zarodniki – w domowych warunkach to bardzo trudne.

W mieszkaniach najczęściej uprawiany jest podrzeń garbaty, zwłaszcza jego odmiana Silver Lady. Inne gatunki, jak podrzeń brazylijski czy podrzeń zachodni, są kolekcjonerskimi rarytasami. Warto wiedzieć, że jeden z gatunków tej paproci to podrzeń żebrowiec, który rośnie dziko w Polsce. Wyróżnia się zimotrwałymi liśćmi (jest odporny na mróz). Nadaje się do uprawy w ogrodzie. Ze względu na to, że znajduje się pod ochroną, nie można go wykopywać z naturalnych siedlisk. Podrzenie żebrowce, wyhodowane w szkółkach, dostępne są w sklepach ogrodniczych.

Dziko rośnie w różnych zakątkach świata, od lasów afrykańskich, poprzez azjatyckie, do europejskich. Zanokcica (Asplenium) jest szczególnie popularna w krajach azjatyckich. Niektóre gatunki są w nich uprawiane nie tylko jako rośliny ozdobne, ale także jadalne. Dobrze rośnie w mieszkaniach i oranżeriach. To niezbyt wymagająca paproć, która preferuje stanowiska z rozproszonym światłem. Młode egzemplarze można ustawiać np. na parapetach okien, zaś starsze – na podłodze lub stojących kwietnikach.

Uwagę zwracają długie, wzniesione liście ułożone w rozetę – w dobrych warunkach osiągają do metra długości. Najczęściej są one gładkie. Wiele odmian zanokcicy ma liście dekoracyjnie karbowane, postrzępione na brzegach albo głęboko powycinane, co sprawia, że bywają mylone w filodendronami. Ulistnienie wyróżnia się pięknym, soczyście zielonym kolorem. Na spodnich stronach liści pojawią się zarodnie ułożone w rzędy.

Najczęściej uprawiana w domach i najmniej wymagająca jest zanokcica gniazdowa. Ten gatunek ma wiele odmian, które różnią się kształtami liści. Odmiany Chrissy, Crispy Wave, Leslie mają liście karbowane, zaś Fimbriatum – mocno powycinane. Ciekawym gatunkiem jest zanokcica stara, która jest popularna w krajach azjatyckich, zwłaszcza w Japonii. Rośnie też zainteresowanie jej uprawą w Polsce. Ta piękna paproć jest podobna z wyglądu do zanokcicy gniazdowej. Szczególnie popularna jest odmiana Victoria. Jej długie liście mają karbowane krawędzie, co daje efekt koronki.

Zarówno zanokcica gniazdowa, jak i zanokcica stara nie są odporne na mróz. Mrozoodporna jest zanokcica języcznik, która bywa uprawiana w ogrodach. Ten rzadki gatunek paproci rośnie dziko w Polsce. Jest pod ochroną i nie wolno go pozyskiwać w naturalnych siedlisk. Sadzonki są dostępne w sklepach ogrodniczych z uprawy w szkółkach.