Drutowce – jak skutecznie zwalczać w ogrodzie

Drutowce to popularna nazwa larw wielu gatunków chrząszczy należących do rodziny sprężykowatych (Elateridae). To m.in. nieskor czarny, osiewnik ciemny, osiewnik rolowiec, osiewnik skibowiec, zaciosek kruszczowy. Gdy larwy drutowców znajdzie się podczas kopania ziemi i położy np. na dłoni, poruszają się jak sprężynki. Podobną cechę mają dorosłe chrząszcze. Dzięki charakterystycznym wyrostkom na przedpleczach, mogą odwracać się poprzez szybkie odbicie (jak sprężyny). Dlatego ta grupa owadów znana jest też jako sprężyki.

Chrząszcze są małe (o długości 6-11 mm), brązowe lub czarne, czasem metalicznie błyszczące lub z pasami na pokrywach (w zależności od gatunku). Dorosłe osobniki nie wyrządzają szkód w uprawach, gdyż żywią się nektarem i pyłkiem roślin. Rzadko latają i dość trudno je zauważyć - preferują poruszanie się przy powierzchni ziemi i w niskich partiach roślin. Szkodnikami są ich larwy, potocznie nazywane drutowcami. Jeśli występują w dużych ilościach w glebie, mogą zniszczyć nawet całe rośliny.

Drutowce żywią się korzeniami, bulwami, cebulami, kłączami roślin oraz kiełkującymi nasionami; mogą też uszkadzać podstawy łodyg. Zwykle nie zjadają ich całkowicie lecz drążą w nich dziury i korytarze. To powoduje, że więdną i gniją. Warzywa korzeniowe, jak np. marchew, zanieczyszczone są odchodami larw, mają wygryzione dziury i nie nadają się do jedzenia oraz przechowywania. Drutowcom szczególnie smakuje burak, kukurydza (zwłaszcza wschodzące nasiona), marchew, sałata, trawa, ziemniak.

Zanim drutowiec przeobrazi się w chrząszcza, musi przejść w glebie cykl rozwojowy (8 stadiów larwalnych), który trwa od 2 do 5 lat. Jego długość zależy od gatunku chrząszcza oraz dostępności pokarmu. Szybko rozwija się np. zaciosek kruszcowy, który już po dwóch latach jest gotowy do rozrodu.

Chrząszcze składają jaja w glebie (na głębokości 1-2 cm) najczęściej w drugiej połowie maja. Są one owalne, kremowe, praktycznie nie do zauważenia przez człowieka. Każda samica składa ich po 100-200, pojedynczo lub w grupach do 10 sztuk. Aby z jaj mogły się z wykluć larwy, gleba musi być wilgotna. Jeśli ziemia jest sucha, jaja i larwy zamierają. Do złożenia jaj samice najchętniej wybierają glebę nieprzekopywaną, zasobną w próchnicę, o odczynie kwaśnym oraz lekko kwaśnym (pH 5-6,1). Drutowce szczególnie duże szkody wyrządzają w nowych ogrodach, założonych np. na dawnych łąkach, pastwiskach czy blisko lasu, a także na zagonach założonych w miejscu starego trawnika.

Po wylęgu, który odbywa się w czerwcu, drutowce mają zaledwie 1-2 mm długości. Są kremowe lub białe. Starsze larwy zmieniają kolor na żółty, pomarańczowy lub żółtobrązowy. Mają po trzy pary odnóży, grube chitynowe pancerzyki i dorastają do około 2,5 cm. Ze względu na intensywne zabarwienie kilkuletnie larwy łatwo dostrzec w glebie, np. podczas przekopywania, czy wewnątrz bulw albo korzeni.

Drutowce są trudne do zwalczenia w 100%. Stosując sposoby opisane poniżej można zredukować ich populację tak, że nie wyrządzają większych szkód.

Przeczytaj także: Jak rozpoznać i zwalczać szkodniki glebowe

Drutowce mają lepsze warunki rozwoju, jeżeli gleba jest utrzymywana w tzw. systemie bezorkowym, czyli np. nieprzekopywana. Dlatego jeśli te szkodniki występują w ziemi w większej ilości, warto - przynajmniej co kilka lat, np. przy okazji nawożenia obornikiem - jednak glebę przekopać. Najlepszy jest dzień słoneczny i suchy, gdyż taka pogoda nie sprzyja przetrwaniu drutowców – zarówno jaja, jak i larwy są bardzo wrażliwe na przesuszenie.

Podczas kopania drutowce wyrzuca się na powierzchnię ziemi. Starsze larwy są dobrze widoczne, dzięki żółtemu lub pomarańczowemu zabarwieniu, dlatego łatwo je zauważyć i zebrać ręcznie (przy okazji zbiera się także inne szkodniki glebowe, np. pędraki). Jeśli drutowce nie zostaną wybrane z ziemi, mogą się w niej znowu zakopać. Młode larwy są mniejsze i kremowe, dlatego trudno je dostrzec. Jednak trudniej im ponownie się zakopać, co sprawia, że często giną z powodu przesuszenia, niskiej temperatury albo są zjadane przez ptaki i drapieżne owady.

Na przesuszenie szczególnie są wrażliwe jaja chrząszczy, z których wylęgają się drutowce, a także larwy tuż po wylęgu. Znajdują się one 1-2 cm pod powierzchnią gleby. Skutecznym sposobem ich niszczenia jest również płytkie spulchnianie gleby, np. grabienie trawnika lub grządek przed posianiem warzyw. Jednak trzeba pamiętać, że ten zabieg najlepiej wykonać w drugiej połowie maja i na początku czerwca, gdy chrząszcze składają jaja i wylęgają się larwy.

Przeczytaj także: Jesienne prace w ogrodzie – 9 najważniejszych

Bardzo skutecznym sposobem ograniczenia populacji drutowców jest płodozmian. Drutowce bowiem preferują monokulturowe uprawy. Bywają plagą w ogrodach, gdzie co roku uprawia się te same rośliny, zwłaszcza buraki, kukurydzę, marchew, sałatę i ziemniaki, a także na starych trawnikach. Rzadziej drutowce mogą też uszkadzać np. dynię, kapustę, paprykę, pietruszkę, pomidora, por, seler.

Dlatego w warzywniku należy zmieniać asortyment warzyw oraz siać również rośliny nieatrakcyjne dla drutowców, jak groch, fasola i roszponka. Korzystne jest też wprowadzanie tzw. zielonych nawozów, zwłaszcza facelii, gorczycy oraz bobiku. Przekopuje się je w fazie kwitnienia lub – w przypadku bobiku – także po pojawieniu się pierwszych strąków.

Na starych trawnikach nie można stosować płodozmianu, aby pozbyć się drutowców. Sprawdzają się jednak grabienie (zwłaszcza na przełomie maja i czerwca) oraz preparaty mikrobiologiczne.

Przeczytaj także: Jak stosować płodozmian warzyw - poradnik

Nie wszystkie drutowce giną podczas przekopywania lub grabienia gleby. Nie można ich także w 100% zebrać ręcznie - część z nich i tak zostaje w ziemi. Dlatego warto stosować także preparaty mikrobiologiczne na szkodniki glebowe. W pozbyciu się drutowców, a także pędraków, nicieni czy opuchlaków, pomaga np. Wrotycz Extra, którego receptura oparta jest na wrotyczu. Ten środek ma formę koncentratu, który rozcieńcza się wodą. Stosuje się go na trawnikach, w uprawach roślin ozdobnych, owocowych oraz warzyw. Skuteczność zawdzięcza charakterystycznemu zapachowi oraz działalności wyselekcjonowanych mikroorganizmów. Oprysk lub podlanie gleby preparatem z wrotyczu stwarza nieatrakcyjne warunki do bytowania szkodników w glebie. Stosować go można przez cały okres wegetacji.

Wrotycz jest rośliną zielarską o silnym działaniu, używanym od wieków do zwalczania szkodników i pasożytów. Rośnie dziko na łąkach i nieużytkach. Zawiera m.in. tujon, kamforę, borneol, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, tanacetynę.

Przeczytaj także: Wrotycz – zioło do zwalczania szkodników w ogrodzie

Drutowce można wyłapywać przy pomocy pułapek z przynętami – od wiosny do jesieni, zarówno w gruncie, jak i pod osłonami. Przygotowuje się je z grubo pokrojonych ziemniaków, buraków lub marchwi, a także resztek sałaty, np. korzeni. Drutowce lubią w nich nie tylko żerować. Soczyste bulwy oraz korzenie są dla nich schronieniem, gdy gleba jest mało wilgotna. W ten sposobów chronią się przed suszą, która często jest dla nich zabójcza. Dlatego warzywa przeznaczone na pułapki nie powinny być zwiędnięte, gdyż takie są dla drutowców mało atrakcyjne.

Pułapki przynętowe należy zakopać na głębokości 10-15 cm, najlepiej w co najmniej kilku miejscach w ogrodzie. Rrzeba koniecznie je zaznaczyć, np. patykami, gdyż co kilka dni muszą być wykopane i zniszczone wraz z żerującymi w nich drutowcami. Następnie w ziemi znowu zakupuje się pułapki ze świeżo przygotowanymi przynętami i usuwa je z drutowcami po kilku dniach. Należy tak postępować aż w pułapkach nie będzie żerujących drutowców.

Skuteczność wyłapywania drutowców przy pomocy pułapek zależy od systematyczności – trzeba je przygotowywać co kilka dni i kontrolować, czy są w nich szkodniki. Drutowce często występują placowo – po kilka lub kilkanaście sztuk. Dlatego miejsca umieszczenia pułapek należy zmieniać. Wabiki można umieszczać np. w pobliżu zagonów z sałatą czy marchewką. Przy pomocy pułapek z przynętami nie tylko odławia się drutowce (czyli larwy), ale także monitoruje ich obecność w glebie. Przykładowo, próg zagrożenia dla sałaty wynosi 2-6 drutowców, a buraków ćwikłowych 5-8 sztuk na m².

Do odławiania dorosłych osobników (tylko samców) służą pułapki feromonowe. Pomagają one ograniczyć populację szkodników oraz służą do monitorowania obecności chrząszczy.

Przeczytaj także: Pułapki na szkodniki – proste i skuteczne

W glebie systematycznie spulchnianej, odchwaszczanej oraz o odczynie wyższym niż pH 6,1, drutowców praktycznie nie ma. Nawet jeśli uprawiane są ich smakołyki, jak sałata czy marchewka! Dlatego trzeba dbać, by gleba, zwłaszcza w warzywniku, była pielęgnowana. Nie powinna być kwaśna, gdyż drutowce mają wtedy lepsze warunki do rozwoju. Ponadto w ziemi z wyższym pH lepiej rośnie większość warzyw - optymalny odczyn gleby w warzywniku to pH 6,5.

Odczyn można łatwo sprawdzić – służy do tego np. Zestaw do badania pH gleby. Jeśli ziemia jest zbyt kwaśna, wykonuje się jej wapnowanie (jesienią lub ewentualnie na przedwiośniu), stosując np. naturalny nawóz Dolomit (zawiera wapń oraz magnez). Zabieg przeprowadza się co 2 lata na glebach lekkich oraz co 4 lata - ciężkich. Przy okazji przekopuje się zagony, częściowo eliminując drutowce oraz inne szkodniki żerujące w ziemi.

Przeczytaj także: Jakie pH powinna mieć gleba pod warzywa oraz Wapnowanie gleby – kiedy i jakie nawozy