Naturalne nawozy mineralne - właściwości i zastosowanie w ogrodzie

Nawozy mineralne to preparaty do zasilania roślin, które produkuje się z surowców mineralnych, np. skał, w procesach ich mielenia lub innego rozdrabniania albo wykorzystując przemiany chemiczne. Dlatego niektóre nawozy mineralne określa się jako naturalne (wytwarzane bez procesów chemicznych), a inne – sztuczne (wytwarzane z wykorzystaniem chemii).

Naturalne nawozy mineralne, zwłaszcza wapniowe oraz ze skał wulkanicznych, są bardzo często wykorzystywane w uprawie roślin. W odróżnieniu od sztucznych nawozów mineralnych działają zwykle wolno i długo oraz mają wyjątkowo bogaty skład, który ukształtowała natura, nierzadko przez tysiące lat. Dostarczają roślinom składników pokarmowych oraz poprawiają właściwości fizyczne i chemiczne gleby. Niektóre naturalne nawozy mineralne, jak mielone skały wulkaniczne, stosowane są od setek lat w uprawie roślin.

Istnieją też naturalne nawozy organiczno-mineralne, które zawierają zarówno składniki organiczne, jak i mineralne. Przykładem jest guano. Ten naturalny nawóz składa się z odchodów ptaków lub nietoperzy, piór, kości (to substancje organiczne) oraz skorupek jaj, piasku, drobin skał, morskich osadów (to substancje mineralne).

Przeczytaj także: Nawozy sztuczne i naturalne – przykłady i zastosowanie oraz Guano – właściwości i zastosowanie w ogrodzie

Wytwarzany jest ze zmielonych skał dolomitowych, które powstawały przez miliony lat ze skorup pradawnych zwierząt i magnezu znajdującego się w morskiej wodzie lub pochodzącego z erupcji wulkanów. Takie skały znajdują się w Polsce, np. na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, w Tatrach, Górach Świętokrzyskich, Sudetach, ale też w wielu innych krajach – tam gdzie dawniej znajdowały się pramorza.

W ogrodnictwie stosuje się nawozy dolomitowe, np. Dolomit oraz Nawóz wapniowo-magnezowy do trawników z mchem, a także odłamki skalne w postaci kamyków do dekoracji rabat i wysypywania ścieżek. Dolomit to nawóz wapniowo-magnezowy w kremowym kolorze. Ma postać mączki, dzięki czemu efektywniej działa w glebie. Zawiera 30% wapnia (w postaci tlenku wapnia) oraz 15% magnezu (w postaci tlenku magnezu).

Wapnia najbardziej brakuje na glebach piaszczystych, kwaśnych, zeskorupionych, a także po suszach oraz intensywnych deszczach. Bez niego rośliny nie mogą przyswajać wystarczających ilości innych składników pokarmowych. Z powodu braku wapnia rośliny słabo rosną, mogą nie zawiązywać kwiatów, mają słabe korzenie. Owoce gorzej się przechowują i zawierają mniej składników odżywczych.

Magnezu brakuje w glebie prawie zawsze, ale najbardziej po suszy oraz intensywnych opadach. To pierwiastek niezbędny roślinom, by mogły wytworzyć zielony barwnik (chlorofil) w swoich tkankach. Im więcej mają chlorofilu, tym bardziej mogą korzystać z fotosyntezy (samoodżywiania), która zachodzi w ich zielonych częściach pod wpływem światła słonecznego. Rośliny, którym nie brakuje magnezu, nie tylko atrakcyjniej wyglądają, ale także lepiej rosną, kwitną, owocują oraz są bardziej odporne.

Dolomit stosuje się głównie jako nawóz odkwaszający glebę, który jednocześnie uzupełnia w niej niedobory magnezu. Nie należy go używać cały sezon, lecz albo jesienią, albo wiosną (bardziej optymalny jest termin jesienny). Dlaczego? Potrzeba kilku miesięcy, aby po aplikacji dolomitu w glebie zaszły procesy zmieniające jej właściwości fizyczno-chemiczne. Poza tym razem z dolomitem nie można używać wielu innych nawozów, np. obornika. Nie ma też potrzeby stosowania dolomitu co roku - wystarczy co 2 lata na glebach lekkich oraz co 4 lata na glebach ciężkich. Przed użyciem dolomitu warto sprawdzić odczyn gleby, np. przy pomocy Zestawu do badania pH gleby. Jeśli okaże się wysoki, dolomitu nie należy używać w danym roku (trzeba poczekać, aż gleba naturalnie się zakwasi).

Najczęściej dolomit stosuje się na trawnikach oraz w uprawie warzyw i drzew owocowych. Nie nadaje się do roślin kwaśnolubnych, ponieważ podwyższa odczyn gleby.

Przeciętne dawki dolomitu to 2-3 kg na glebach lekkich, 3-4 kg na średnich oraz 4-5 kg na ciężkich na powierzchni 10 m². Dolomit należy rozsypać na powierzchni gleby, a następnie z nią wymieszać, np. przekopać lub zagrabić.

Przeczytaj także: Co to jest dolomit? Kiedy i do czego używa się dolomitu

Jest jednym z najlepszych naturalnych nawozów mineralnych - to zmielony bazalt pochodzenia wulkanicznego. Dostępny jest jako Mączka bazaltowa (pylista) oraz Mączka bazaltowa granulowana (w postaci granulek, które mniej pylą podczas aplikacji). Oba produkty mają taki sam szary kolor oraz podobny, bogaty skład. Zawierają m.in. krzemionkę (około 50%), która pozytywnie wpływa na odporność roślin, wzmacniając ich ściany komórkowe. Ponadto są w nich m.in. potas, fosfor, magnez, wapń, sód, potas, mangan, tytan, fosfor, siarka, bor, chrom, miedź, cynk, molibden, kobalt, jod.

Mączki bazaltowe, w zależności od rejonu pochodzenia, nieco różnią się składem. Wszystkie są porównywalne do żyzności mułu rzeki Nil, dzięki któremu rozwijało się rolnictwo w starożytnym Egipcie. Zalety zmielonego bazaltu także cenione są od wieków. Przykładowo, we Włoszech na stokach wulkanów od setek lat uprawia się m.in. winorośl.  

Mączka bazaltowa to nawóz działający wolno i długo, bez ryzyka przenawożenia. Można go stosować praktycznie cały rok! Najczęściej rozsypuje się go na powierzchni i miesza z ziemią, np. przy pomocy grabi. Nadaje się też do podsypywania korzeni sadzonek drzew, krzewów, bylin, rozsady warzyw i kwiatów oraz zaprawiania nasion, np. przy pomocy Mączki bazaltowej do posypywania, znajdującej się w poręcznym opakowaniu.

Niektóre rośliny można w całości oprószać mączką bazaltową, aby stworzyć naturalną barierę przeciw szkodnikom, np. stonce na ziemniakach. To także wartościowy dodatek do kompostu oraz podłoży w podwyższonych grządkach, wzbogacający ich skład i zatrzymujący wilgoć (jak glina). Sucha mączka bazaltowa jest również stosowana na bariery przeciw ślimakom.

Mączkę bazaltową można kupić nie tylko osobno. Znajduje się także – jako jeden ze składników - w wielu nawozach wieloskładnikowych, przeznaczonych do różnych gatunków roślin. To np. Nawóz Zadbany Ogród do pomidorów i ogórków plus mączka bazaltowa, Nawóz Zadbany Ogród do truskawek i malin plus mączka bazaltowa, Nawóz Zadbane Iglaki do iglaków i tui plus mączka bazaltowa. Jest też jednym ze składników nawozów do trawników, jak Nawóz Zadbany Ogród do trawnika z mchem plus mączka bazaltowa, Nawóz jesienny do trawników Przygotowanie do zimy, czy Nawóz do trawnika wysokoazotowy Wspierany Naturą.

Mączka bazaltowa ma odczyn wynoszący powyżej pH 7, czyli odkwasza glebę. Jednak, w odpowiednich proporcjach, jest też składnikiem w nawozach do roślin kwaśnolubnych, jak Nawóz Zadbane Kwiaty do hortensji plus mączka bazaltowa oraz Nawóz Zadbane Kwiaty do rododendronów i azalii plus mączka bazaltowa.

Przeciętne dawki w ogrodach wynoszą 2-3 kg na 100 m², jeśli gleba jest żyzna. Przed założeniem trawnika, a także do pierwszego nawożenia na glebach słabych można dawkę zwiększyć do 1,5-3 kg na 10 m² uprawy. W uprawach sadowniczych stosuje się zwykle 10-15 kg mączki bazaltowej na 100 m². Do kompostu mączkę bazaltową najlepiej wsypywać cienkimi warstwami, posypując resztki organiczne. W przypadku podwyższonych grządek warto mączkę wsypać na spód, aby zatrzymywała w nich wilgoć.

Przeczytaj także: W jaki sposób nawozić mączką bazaltową

Przed milionami lat w różnych zakątkach świata istniały słone jeziora i morza, po których zostały skały osadowe. Obecnie takie pokłady są surowcem do wytwarzania soli potasowej. Wykorzystywana jest ona jako zamiennik zwykłej soli kuchennej, np. w diecie niskosodowej, ale nie tylko. Surowa sól potasowa to także naturalny nawóz mineralny, którego skład różni się w zależności od miejsca wydobycia. To przede wszystkim bogate źródło potasu (50-60%), pierwiastka odpowiadającego m.in. za prawidłową gospodarkę wodną roślin. W surowej soli potasowej, która ma brązowy kolor, mogą być także np. magnez, sód, siarka.

Sól potasowa jest często wykorzystywana w rolnictwie, ze wzglądu na dość niską cenę i efektywne działanie. W amatorskiej uprawie polecana jest bardziej doświadczonym ogrodnikom, ponieważ niewłaściwe jej stosowanie może przynieść skutek odwrotny od zamierzonego. Przede wszystkim sól potasowa jest nawozem chlorkowym, a na chlorki są wrażliwe niektóre rośliny. To m.in. agrest, borówka, czereśnia, czerwona porzeczka, fasola, malina, truskawka. Sposobem uniknięcia nadmiaru chlorków w glebie jest użycie soli potasowej 3-4 tygodnie przed siewem. Dzięki temu są one wymywane przez deszcz (jeśli nie ma opadów, trzeba poczekać dłużej).

Przeczytaj także: Jak rozpoznać objawy niedoboru składników pokarmowych

Surowiec, z którego wytwarza się wapno nawozowe, to naturalne skały osadowe (wapienie) powstałe, np. ze skorupek pradawnych zwierząt, które żyły przed milionami lat w morzach oraz jeziorach. Występują one w wielu krajach, także w Polsce. Skład skał wapiennych jest różny, w zależności od ich lokalizacji. Jednak głównym składnikiem jest zawsze wapń.

Rozróżnia się nawozy wapniowe węglanowe (węglan wapnia) oraz nawozy wapniowe tlenkowe (tlenek wapnia). Mają one biały kolor i podobne właściwości, czyli odkwaszają glebę, ale z inną szybkością działania (węglanowe – wolno, a tlenkowe – szybko). Poza tym inaczej są wytwarzane (węglanowe – w procesie mielenia skał, a tlenkowe – z wykorzystaniem prażenia skał w wysokiej temperaturze).

Wapno nawozowe tlenkowe (tzw. gaszone) stosuje się głównie w rolnictwie, ale też w preparatach do bielenia drzew, jak Wapno do bielenia o zwiększonej przyczepności. Do nawożenia gleby w ogrodach częściej używa się wapna nawozowego węglanowego. Ma ono różne nazwy, np. kreda nawozowa i wapno kredowe. Jest białe, w postaci pylistej lub granulek. W składzie nawozu jest do 90% wapnia.

Inne składniki, które mogą się znajdować w wapnie nawozowym (w zależności od miejsca wydobycia), to m.in. magnez, krzemionka, glin, żelazo. Tego nawozu używa się przede wszystkim jako źródła wapnia, aby odkwasić glebę. Zabieg wystarczy wykonać co 2 lata – na glebach lekkich, oraz co 4 lata – na ciężkich. Przed jego zastosowaniem warto sprawdzić odczyn gleby, aby dobrać odpowiednie dawki nawozu lub nawet zrezygnować z wapnowania w danym roku, jeśli okaże się odpowiedni. Służy do tego np. Zestaw do badania pH gleby, który jest bardzo prosty w użyciu. Przykładowo, optymalny odczyn pH ziemi dla warzyw to około 6,5.

Wapno nawozowe stosuje się tylko na przełomie zimy i wiosny lub jesienią (lepszy jest termin jesienny). Nawóz rozsypuje się na powierzchni gleby i miesza z nią, np. przekopując. Aby w glebie zaszły prawidłowe przemiany, potrzebny jest czas. Dlatego w ciągu minimum dwóch miesięcy od aplikacji nie należy stosować innych nawozów, np. obornika. Między nawozami mogą bowiem zajść niepożądane reakcje, które sprawią, że ich składniki będą nieprzyswajalne dla roślin.

Wapnowanie najczęściej wykonuje się w warzywnikach oraz na trawnikach. Niewielkimi dawkami wapna nawozowego można też podsypywać rośliny preferujące zasadowy odczyn gleby, jak lawenda i wawrzynek wilczełyko. Na trawnikach wapno kredowe pomaga w walce z mchem, a stawach - w utrzymaniu przejrzystej wody.

Przeczytaj także: Wapnowanie gleby – kiedy i jakie nawozy