Rośliny do małego ogrodu

Gdy powierzchnia ogrodu jest mała, trzeba zadbać, aby rosnące w nim rośliny nie osiągały zbyt dużych rozmiarów. Można to zrobić na trzy sposoby. Pierwszy: wybór gatunków i odmian o niewielkich rozmiarach. Drugi: sadzenie gatunków szczepionych na podkładach ograniczających wzrost. Trzeci: systematyczne cięcie roślin.

Małe ogrody mogą mieć różną powierzchnię – od kilku do kilkuset metrów kwadratowych. Najmniejsze spotykane są np. przy zabudowie szeregowej w miastach. Działki bywają tak małe, że nierzadko miniogródek można założyć tylko przy wejściu do domu. Długą tradycję aranżowania przestrzeni na niewielkiej powierzchni mają ogrody działkowe (przepisy regulują w nich wysokość np. żywopłotów). Inspiracją w doborze roślin na małe powierzchnie mogą też być ogrody japońskie, w których rozmiary drzew oraz krzewów skutecznie ogranicza się przy pomocy przycinania.

Nie można jednoznacznie określić, jak duże powinny być rośliny sadzone w małych ogrodach. Na pewno należy je dobierać tak, aby ich docelowe rozmiary były niewielkie, dostosowane do powierzchni ogrodu. Albo z możliwością korygowania przy pomocy przycinania.

Przeczytaj także: Jak zaprojektować własny ogród

Wybierając rośliny do małych ogrodów należy wziąć pod uwagę, jakie rozmiary osiągną po kilku, kilkunastu czy kilkudziesięciu latach. Trzeba jednak pamiętać, że ten sam gatunek może mieć odmiany zarówno niskie, jak i bardzo wysokie. Przykładowo, wiele magnolii wyrasta na duże drzewa, które nadają się głównie do parków i wielkich rezydencji, ale są też piękne odmiany, jak Jane, Randy czy Susan, które nawet po kilkudziesięciu latach rzadko osiągają więcej niż 2-3 m wysokości. W przypadku niskich roślin, np. bylin, zbyt rzadko zwraca się też uwagę, jak bardzo się rozrosną. Niektóre, jak barwinek czy tojeść, mogą zarosnąć cały ogródek.

Dlatego nie należy sadzić przypadkowych gatunków i odmian, lecz dopasowanych rozmiarami, jakie osiągną po latach, do niewielkiej powierzchni. W sklepach ogrodniczych jest mnóstwo niskich odmian, specjalnie wyhodowanych do małych ogrodów. Alternatywą dla wysokich drzew i krzewów są drzewka szczepione na wysokich pniach oraz skarlających podkładkach.

Przeczytaj także: Co to są ogrody mobilne

Dzięki kwiatom jednorocznym, szybko można zmieniać aranżację małego ogrodu i wypełniać puste przestrzenie. Łatwo też dopasować kolory kwiatów, np. do elewacji domu lub altany, a także wprowadzać modne nowości. W przypadku kwiatów jednorocznych nie trzeba aż tak zwracać uwagę na ich docelową wysokość. To bowiem dekoracja tylko na jeden sezon. Jeśli okaże się nietrafiona, zbyt wysokie kwiaty można przeznaczyć na bukiety i… zasiać lub posadzić nowe.

Kwiaty jednoroczne uprawia się z siewu wprost do gruntu albo z rozsady. Popularne, mało wymagające kwiaty wysiewane na miejsca stałe, polecane do małych ogrodów, to np. maczki kalifornijskie, nagietki, nasturcje, słoneczniki ozdobne, smagliczki nadmorskie. Z rozsady uprawia się m.in. aksamitki, astry chińskie, cynie, nemezje powabne, szałwie błyszczące. Gotową rozsadę kwiatów można kupić – niektóre gatunki to w rzeczywistości rośliny wieloletnie, nadające się do przechowania przez zimę, ale rosnące tak szybko, że uprawia się je często tylko jeden sezon. To m.in. heliotropy, lobelie, pelargonie.

Wielką zaletą kwiatów jednorocznych, a także wieloletnich, uprawianych jak jednoroczne, jest możliwość sadzenia ich w donicach stojących i do zawieszenia, umieszczonych na balkonie, tarasie, przy wejściu do domu. To prosty sposób na lepsze wykorzystanie dostępnej przestrzeni.

Przeczytaj także: Jak urządzić ogród na dachu oraz Co siejemy w kwietniu? Wysiew warzyw i kwiatów w kwietniu

W świecie bylin, czyli roślin wieloletnich, jest mnóstwo ciekawych odmian o niewielkich rozmiarach. Na stanowiskach zacienionych niezawodne są miniaturowe funkie (hosty), które dorastają zaledwie do 10-20 cm, jak Blonde Elf, Blue Elf, Blue Mouse Ears, Church Mouse, Miracle Lemony, Tiny Gems. Cieniolubna jest też bergenia – małe rozmiary ma m.in. odmiana Eroica. Spośród paproci niewielka jest wietlica japońska, wyróżniająca się dodatkowo barwnymi liśćmi.

W ogródkach nasłonecznionych posadzić można kwiaty cebulowe (dowolne odmiany), np. czosnki ozdobne, hiacynty, krokusy, szafirki, tulipany, a także tzw. rośliny skalniakowe, jak rojniki, smagliczki skalne, ubiorki wiecznie zielone, żagwiny. Na małych powierzchniach sprawdzają się trawy ozdobne kępkowe (nie są ekspansywne, jak trawy rozłogowe). Nieekspansywne oraz niewielkie są wszystkie odmiany takich traw jak hakonechloa smukła, kostrzewa niedźwiedzia, kostrzewa owcza, ostnica cieniutka, ostnica mocna, sesleria jesienna, turzyca oszimska, turzyca rzadkokłosa. Popularne miskanty chińskie zwykle dorastają do około 2 m, ale są też odmiany niskie tej trawy, w sam raz do małych ogrodów, m.in. Apache i Gold Bar.

Przeczytaj także: Czy można uprawiać rośliny na ścianie

Królowa Kwiatów to róża. Warto mieć przynajmniej jeden krzew! Wybierając różę do małego ogrodu trzeba koniecznie zwracać uwagę, jaką będzie miała docelową wysokość oraz szerokość, gdyż niektóre krzewy są bardzo duże. Niewielkie rozmiary mają róże miniaturowe, np. Czesław Miłosz (różowa), Flirt 2011 (różowa), Gizmo (pomarańczowa), Heidi Klum (różowa), Isla (czerwona), Tadeusz Kościuszko (czerwona). Warto wiedzieć, że niektóre wysokie róże, dorastające do 2 m, nadają się do uprawy jak małe pnącza, m.in. Charles Austin (morelowa) czy Sympathie (czerwona).

Na docelowe rozmiary trzeba też zwracać uwagę wybierając inne krzewy ozdobne. Te same gatunki, ale w różnych odmianach, mogą znacznie się różnić. Przykładem jest krzewuszka cudowna, której odmiana Eva Rathe może dorastać do 3 m wysokości. Tylko 50 cm wysokości osiągają Java Red i Piccolo, a metr - French Lace, Red Prince, Tango, Victoria.

Rozmiary niektórych krzewów łatwo ograniczyć przy pomocy przycinania. Należy do nich bukszpan (wszystkie odmiany), z którego można nawet formować żywe rzeźby ogrodowe (topiary), fantazyjne żywopłoty i obwódki (o różnej wysokości). Wiele krzewów i drzew szczepi się na pniach, co sprawia, że ich wysokość jest ograniczona i pasuje nawet do małych ogrodów. Dzięki temu niewiele miejsca zajmują np. buk, brzoza, dąb, klon, migdałek, wierzba.

Przeczytaj także: Jak dobierać rośliny do ogrodu

Bardzo często w małych ogrodach sadzone są iglaki. Aby po latach nie zarosły całego ogrodu, trzeba wybierać odmiany karłowe. Jednak w przypadku niektórych gatunków, np. sosny górskiej (kosodrzewiny) nawet niskie odmiany rzadko mają mniej niż 2 m wysokości (jedna z najmniejszych to Teeny).

W małych ogrodach mogą się nie zmieścić także świerki o pokroju choinki, gdyż wyrastają zwykle na co najmniej kilkumetrowe drzewa. Przykładowo, piękna odmiana świerka kłującego Tomek, ze srebrzystoniebieskimi igłami, dorasta do około 7 m. Nieco niższe są niektóre jodły koreańskie o podobnym pokroju oraz kolorystyce – do 4-5 m dorastają odmiany Silberlocke i Silver Show.

Mało miejsca zajmują jałowce nadbrzeżne i jałowce płożące (wszystkie odmiany) oraz kuliste odmiany żywotników zachodnich, jak Danica, Hoseri, Mirjam. Wolno odmiana świerka białego Conica, która ma kształt stożka (stare okazy rzadko mierzą więcej niż 2 m). Niewielkie są też iglaki szczepione na pniach – popularne są zwłaszcza takie modrzewie i świerki, które pięknie wyglądają jako małe solitery.

Mocne cięcie bardzo dobrze znosi żywotnik zachodni (tuja). Dlatego jego wysokość, np. w żywopłotach, można regulować w zależności od potrzeb. Żywotniki nadają się także na żywe rzeźby ogrodowe (topiary).

Przeczytaj także: Co warto wiedzieć o iglakach

W małym ogrodzie nie powinno zabraknąć pnączy. Takie rośliny zajmują niewielką powierzchnię przy gruncie! Nadają się do sadzenia przy pergolach, trejażach, wiatach, kratkach, ogrodzeniach. Unikać należy pnączy silnie rosnących, których roczne przyrosty wynoszą po kilka metrów (w sprzyjających warunkach nawet więcej), jak rdest Auberta czy winobluszcz pięciolistkowy (oprócz odmian niewielkich, np. Yellow Wall).

Tylko do 2-5 m dorastają powojniki. Łatwy w uprawie jest np. powojnik tangucki, który ma żółte kwiaty, jak Bill McKenzie i Kaśka. Wspaniałymi kwiatami w różnych kolorach wyróżniają się odmiany wielkokwiatowe powojników, m.in. Akaishi (czerwono-fioletowy), Andromeda (kremowo-różowy), First Love (biały), Generał Sikorski (fioletowy), Hania (różowy), Jan III Sobieski (czerwony), Jan Paweł II (różowo-biały), Jerzy Popiełuszko (biały), Kacper (fioletowy), Królowa Bona (fioletowy), Zosia (czerwony). W miejscach zacienionych sprawdzają się bluszcze pospolite (wszystkie rosną wolno).

Wiele pnączy ma jadalne owoce. Najpopularniejsza jest winorośl, którą często sadzi się przy pergolach tarasowych. W sklepach ogrodniczych jest mnóstwo jej odmian o smacznych owocach. Trzeba pamiętać, że pędy winorośli zwykle osiągają 8-10 m długości, ale można je ciąć. Mniejsze wymiary ma odmiana Iza Zaliwska. Jej słodkie, deserowe owoce dojrzewają na przełomie sierpnia i września, czyli wcześnie jak na winorośl.

Inne owocowe pnącze to aktinidia ostrolistna, znana też jako minikiwi, której szlachetne odmiany dorastają do 10 m długości (np. Jumbo, Purpurna Sadowa, Rogów). Podobne rozmiary osiąga cytryniec chiński.

Przeczytaj także: Pnącza łatwe w uprawie – 5 najlepszych

Klasyczny warzywnik zajmuje co najmniej kilkanaście metrów kwadratowych. To niewiele, ale w małych ogrodach trudno wygospodarować nawet tak małą powierzchnię. Dlatego warzywa warto uprawiać nie tylko w oddzielnym miejscu. Wiele z nich ma tak dekoracyjne liście, że nadaje się do sadzenia na rabatach kwiatowych, np. burak liściowy, endywia, jarmuż, kapusta włoska, koper włoski. Niektóre warzywa zachwycają też kwiatami, m.in. szczypiorek. Dynia Hokkaido, fasola tyczna, ogórek, szpinak malabarski nadają się na zielone parawany. Na małej powierzchni sprawdza się też uprawa warzyw na podwyższeniach oraz w donicach.  

Warzywa, które osiągają największe rozmiary to cukinie, dynie, patisony. Na każdą roślinę trzeba przeznaczyć minimum metr kwadratowy. Wystarczy mieć jedną, by zebrać kilogramy owoców.

Przeczytaj także: Uprawa warzyw na podwyższeniach

Nawet w bardzo małym ogrodzie zmieszczą się krzewy i drzewa owocowe. Dzięki temu można mieć własne, rzadkie w sprzedaży owoce, jak agrest, goja, morwa albo ulubione odmiany innych gatunków. Własne rośliny owocowe to także możliwość ich ekologicznej uprawy, np. z przeznaczeniem dla dzieci.

Drzewa owocowe, takie jak jabłoń, grusza i wiśnia, zajmują mniej miejsca, jeżeli zaszczepione są na podkładkach skarlających. W sklepach ogrodniczych dostępne są nawet drzewka, na których zaszczepionych jest po kilka odmian. Wiele gatunków, m.in. agrest, morwę i porzeczkę, szczepi się też na pniach, dzięki czemu powierzchnię ziemi pod nimi łatwiej wykorzystać do uprawy np. kwiatów. Łatwe w uprawie i nie potrzebujące dużej powierzchni są poziomki i truskawki. Niektóre odmiany, jak Elan, można uprawiać w pojemnikach.

Przeczytaj także: Drzewa owocowe niskopienne – jakie podkładki wybrać

Podobnie jak warzywa, zioła uprawiać można razem z kwiatami, aby lepiej wykorzystać miejsce w małym ogrodzie. Na rabatach dobrze rosną oraz atrakcyjnie wyglądają np. bazylia cytrynowa, bazylia pospolita, nagietek lekarski, ogórecznik lekarski, oregano (lebiodka pospolita), szałwia lekarska. Niektóre zioła to okazałe rośliny. Olbrzymem jest np. popularny lubczyk ogrodowy – roślina wieloletnia, dorastająca do 2 m w okresie kwitnienia. W małym ogrodzie wystarczy mieć jeden egzemplarz!

Na skalniaki, także te w wersjach miniaturowych, nadają się zioła przyprawowe tworzące kobierce, jak cząber górski (czubryca), cząber ogrodowy, majeranek ogrodowy, tymianek pospolity. W małym ogrodzie warto też sadzić lawendę, zwłaszcza wąskolistną i francuską. Jej pachnące kwiaty, zwykle w fioletowym kolorze (rzadziej białym) są wspaniałą dekoracją ogrodu. Olejek lawendowy ma działanie aromaterapeutyczne, m.in. sprzyja relaksowi w ogrodzie.

Przeczytaj także: Mieszana uprawa ziół i innych roślin