Domowa uprawa pieczarek

Pieczarki to grzyby cenione za smak oraz składniki odżywcze. Zawierają białko, dlatego ich spożycie rekomendowane jest m.in. wegetarianom i weganom. W pieczarkach jest także dużo błonnika, który pozytywnie wpływa na trawienie oraz zdrowie człowieka. Poza tym te grzyby to bogate źródło witamin B2 (odgrywa istotną rolę np. w mechanizmach odpornościowych), B3 (m.in. bierze udział w metabolizmie tłuszczów, obniżając cholesterol i trójglicerydy we krwi) oraz kwas foliowy (niezbędny np. w powstawaniu czerwonych krwinek).

Zawierają też minerały: miedź (potrzebna jest do budowy kolagenu w skórze i naczyniach krwionośnych), potas (niezbędny m.in. do prawidłowej pracy serca i układu nerwowego), selen (chroni np. przed miażdżycą) oraz antyoksydanty (ważne w profilaktyce chorób nowotworowych).

Własne pieczarki to możliwość ich ekologicznej uprawy, bez stosowania oprysków. Podłoże pozostałe po zakończeniu uprawy wykorzystuje się jako naturalny nawóz w ogrodzie.

Przeczytaj także: Czy grzyby można uprawiać w ogrodzie

Do domowej uprawy pieczarek niezbędne są odpowiednie miejsce, obornik koński oraz grzybnia. Stanowisko do uprawy pieczarek znajdować się może w pomieszczeniu lub na zewnątrz. Pomieszczenia nadające się do uprawy pieczarek to np. piwnica, silos na paszę, szopa, ziemianka. Pieczarki mogą też rosnąć w ogrodzie (czasem dzikie okazy rozsiewają się same na pastwiskach dla koni). Stanowisko pod te grzyby musi być zacienione.

Do uprawy pieczarek konieczny jest koński obornik. Powinien być ze ściółką ze słomy (do 50% obornika), ze stajni, a nie z pastwiska. Najlepszy jest nawóz udeptany kopytami przez 1-2 tygodnie, od koni żywionych głównie suchą paszą, zwłaszcza owsem.

Grzybnię pieczarek kupuje się w sklepach ogrodniczych. Do wyboru są odmiany w kolorach białym i brązowym. Jeśli pieczarki uprawia się cały rok, można je następnie rozmnażać z własnej grzybni, Jeżeli uprawa jest sezonowa, trzeba zaopatrzyć się w grzybnię za każdym razem.

Warunkiem powodzenia uprawy pieczarek jest wybór miejsca, w którym nie ma dużej różnicy temperatury w dzień i w nocy. Pieczarki można uprawiać w pomieszczeniach oraz na zewnątrz.

Do uprawy wewnątrz nadają się np. piwnice, suteryny, ziemianki, świronki, zadaszone silosy na paszę. Najlepsze są wentylowane pomieszczenia, w których temperatura utrzymuje się stale na podobnym poziomie przez całą dobę w przedziale 12-20⁰C. Zimą temperatura nie powinna w nich spadać poniżej 4⁰C. Do uprawy pieczarek nie nadają się pomieszczenia suche, szybko się nagrzewające i bardzo przewiewne, np. strychy.

Pomieszczenie, przed założeniem uprawy pieczarek, trzeba dokładnie wyczyścić. Ściany można pobielić wapnem. Jeśli znajduje się ono na zewnątrz, np. jest to ziemianka, można je wydezynfekować siarką, zachowując przy tym zasady bezpieczeństwa (podobnie jak się dezynfekuje szklarnie). W piwnicach budynków zamieszkałych nie należy używać siarki ze względu na możliwość zatrucia!

W pomieszczeniach trzeba też przygotować łożyska (półki), na których będą rosły pieczarki. Mogą być one wykonane np. z betonu, cegieł, drewna (nie nadaje się blacha). Umieszczać je można w pionie (jedna nad drugą). Ważne, aby nie były zbyt szerokie, gdyż ułatwia to pielęgnację i zbiór grzybów. Nie powinny mieć podwyższonych krawędzi (powinny być płaskie). Maksymalna szerokość to 120 cm, jeśli jednym bokiem dotykają do ściany. Odstępy między szeregami półek nie mogą być mniejsze niż 50 cm, aby można było przejść.

Pieczarki dobrze rosną też w ogrodzie, ale tylko w cieniu lub dużym półcieniu. Odpowiednie są miejsca naturalnie chłodne, wilgotne, od północy, pod wysokimi, starymi drzewami, przy ceglanych murach, w ziemnych wykopach. W gruncie uprawę pieczarek najlepiej zacząć w maju. Wtedy grzyby zbiera się do października.

W pomieszczeniach, w których zawsze - bez względu na pogodę - panuje podobna temperatura, np. w piwnicach, pieczarki można uprawiać cały rok. Jeśli temperatura w pomieszczeniach zmienia się w zależności od pory roku, np. zimą jest w nich zbyt chłodno, a latem za ciepło, pieczarki uprawia się tylko wiosną lub jesienią. W gruncie uprawę pieczarek najlepiej zakładać tylko w maju. Potem jest za gorąco, by grzyby dobrze rosły.

W domowej uprawie pieczarek głównym składnikiem podłoża jest obornik koński. W profesjonalnych pieczarkarniach, uprawiających grzyby na dużą skalę, oprócz obornika końskiego stosuje się też do przygotowania podłoża inne składniki, które m.in. obniżają koszty produkcji. To np. siano, kolby kukurydzy, kurzak, odpady z browarów, gips. W amatorskiej uprawie takie dodatki nie są polecane, gdyż mogą być przyczyną infekcji i niepowodzenia uprawy.

Obornik koński musi być świeży (1-2 tygodnie), ze stajni, ze słomą (żytnią lub pszenną, ewentualnie z małą domieszką siana). Nie nadaje się nawóz koni zebrany na pastwisku oraz od zwierząt, które jadły marchew. Konie powinny być karmione suchą paszą, np. sianem, owsem, sieczką.

Aby przygotować podłoże, trzeba najpierw obornik koński zmacerować (przefermentować pod potrzeby pieczarek). Pracę zaczyna się od usypania wału z obornika na płycie betonowej, folii, deskach, cegłach lub ubitej ziemi, bardzo dokładnie oczyszczonej z roślin. Gotowy wał może mieć do 120 cm wysokości (szerokość i długość są dowolne). Należy go ubić i ewentualnie lekko podlać, jeśli jest zbyt suchy. Następnie trzeba poczekać 8-10 dni aż obornik się zagrzeje. Wtedy wał należy przerzucić widłami, uformować nowy wał i ewentualnie podlać. Po kolejnych 8-10 dniach trzeba te czynności powtórzyć. Po kolejnym tygodniu podłoże pieczarkowe jest gotowe. Powinno przypominać próchnicę w kolorze brązowym, prawie bez zapachu.

Podłoże nakłada się na łożyska (półki) rękami (można założyć rękawiczki, ale muszą być czyste), bez używania łopatek. Dzięki temu rozkłada się je równo i odpowiednio ubija. Najlepiej nakładać podłoże garściami, liniami od krawędzi tylnej lewej do prawej łożyska. Po wykonaniu jednej linii, nakłada się kolejną od lewej do prawej. Ostatnia linia to brzeg łożyska. Następnie w podobny sposób wykonuje się warstwy drugą i trzecią tak, aby podłoże miało grubość około 40 cm. Pomija się przy tym za każdym razem linię brzegową półki, by powstała sklepienie przypominające skarpę. Kolejna czynność to ubicie podłoża dłońmi i deseczką. Resztki podłoża, które spadły podczas nakładania na podłogę, trzeba zamieść. Do pieczarek już się nie nadaje, ale to świetny nawóz do ogrodu.

W ogrodzie usypuje się wały o wysokości 30-40 cm i szerokości około 120 cm (długość dowolna).

Od razu po nałożeniu podłoża nie można zaszczepić grzybni pieczarek. Trzeba poczekać, aż ustabilizuje się jego temperatura. Nadal bowiem podłoże się zagrzewa. Do kontroli temperatury warto mieć termometr do kompostu. Wyposażony jest on w długą końcówkę, którą wsadza się w podłoże. Pierwszą kontrolę temperatury podłoża pieczarkowego wykonuje się po trzech dniach od jego ułożenia, a następną – po dwóch kolejnych. Jeśli temperatura wynosi 20-30⁰C, nie trzeba nic robić. Gdy temperatura wzrośnie do 40-50⁰C, podłoże trzeba schłodzić. Jak to zrobić? Można otworzyć okna i drzwi, wykonać w podłożu podłużne rowki albo w ostateczności zwilżyć je zimną wodą. Po ustabilizowaniu temperatury w przedziale 20-30⁰C trzeba zamknąć okna i drzwi, a rowki zasypać i ubić. Po dwóch dniach znowu sprawdza się temperaturę. Gdy wynik wskaże 19-21⁰C można pikować grzybnię. W temperaturze powyżej 21⁰C grzybnia ginie.

Grzybnię pieczarek kupuje się w sklepach ogrodniczych. Dostępne są odmiany białe i brązowe. Odpowiednią ofertę warto wybrać wcześniej. . Ważne jest, aby nie kupować grzybni zbyt wcześnie, zanim podłoże zostanie przygotowane. Grzybnię zamawia się tak, aby dostawa przyszła w terminie zaszczepiania jej w gotowym podłożu

Czasem grzybnię można pozyskać od pasjonatów uprawy grzybów. Pieczarki bywają uprawiane np. przez działkowców. Przy okazji mogą udzielić cennych wskazówek.

Szczepienie grzybni w podłożu przypomina pikowanie i sadzenie. Pracę najlepiej zacząć od lewego końca łożyska przy ścianie, w przypadku osób praworęcznych, albo prawego, jeśli wykonuje ją osoba leworęczna. Czterema palcami robi się głęboki rowek (po dłoń). Następnie drugą ręką wkłada się do niego kawałek grzybni tak, aby górna jej część nieco wystawała nad podłożem. W ten sam sposób „pikuje” się grzybnię rzędami do kolejnych rowków wykonanych co 10 cm. Między rzędami też powinny być odstępy 10-centymetrowe.

Po posadzeniu grzybni podłoże lekko skrapia się lub opryskuje letnią wodą (nie należy podlewać). Następnie na 2 tygodnie okrywa matami słomianymi lub czystymi workami z płótna wypełnionymi słomą. Co kilka dni należy sprawdzać temperaturę w domowej pieczarkarni. Optymalna to 12-18⁰C. Powinno w niej też być wilgotno. Jeśli jest zbyt sucho i za zimno, można np. ustawić na podłodze garnek z gorącą wodą albo nawilżać powietrze przy pomocy opryskiwacza.

Po 14 dniach słomiane maty można zdjąć. Na powierzchni podłoża powinny być widoczne białe nitki grzybni. To znak, że pieczarki rozwijają się prawidłowo. Kolejny krok to przykrycie ziemią podłoża przerośniętego grzybnią. Gotową okrywę do pieczarek można kupić w sklepach ogrodniczych. Nadaje się też np. ziemia spod trawników. Należy ją przesiać i dodać tyle samo zwykłego piasku oraz trochę miałkiego gruzu wapiennego. Tą mieszanką posypuje się podłoże – warstwa powinna mieć około 3 cm grubości. Po kilku dniach wyrastają pierwsze pieczarki.

Pieczarek nie należy ścinać nożem! Pozostawione końcówki bowiem gniją i są źródłem zakażenia dla zdrowych grzybów. Pieczarki należy wykręcać z podłoża. Powstałe dołki po trzonach zasypuje się delikatnie podłożem pozostawionym po wypełnieniu łożysk. Zbiera się tylko pieczarki na wpół rozwinięte, których kapelusze są podwinięte tak, że nie widać blaszek pod spodem. Zwykle zbiory trwają około 100 dni.

Podczas zbioru pielęgnacja pieczarek polega głównie na kontrolowaniu wilgotności podłoża. Jeśli podłoże nadmiernie schnie, należy je lekko zraszać przy pomocy opryskiwacza. Czasem problemem jest zbyt suche powietrze w pomieszczeniu. Wtedy można wstawić do pieczarkarni garnek z wodą albo zawiesić w nim czystą, wilgotną tkaninę.

Gdy skończy się zbiór pieczarek, podłoże, w którym rosły, można wykorzystać jako nawóz w ogrodzie, szklarni, tunelu foliowym. Nadaje np. do uprawy warzyw, ziół, drzew i krzewów owocowych oraz roślin ozdobnych (oprócz kwaśnolubnych, gdyż odczyn podłoża zbliżony jest do obojętnego). Podłożem popieczarkowym można też zasilać trawnik. Podłoże z amatorskiej uprawy jest często bardziej zasobne niż z upraw profesjonalnych – zawiera bowiem głównie obornik koński. Poza tym w amatorskich uprawach nie stosuje się soli do zwalczania chorób pieczarek. Dzięki temu nie ma problemu z jego zasoleniem.

Domowa uprawa pieczarek nawet jeśli nie uda, bo np. obornik koński był nieodpowiedni, i tak zawsze się opłaca. Pozostaje bowiem podłoże, które jest świetnym, organicznym nawozem.

Przeczytaj także: Nawozy organiczne – właściwości i zastosowanie w ogrodzie

W domowej uprawie pieczarek nie stosuje się preparatów do likwidowania patogenów wywołujących choroby. Należy jednak pamiętać o profilaktyce. Podczas uprawy pieczarek bardzo ważne jest zachowanie czystości: dłoni, rękawiczek, odzieży, narzędzi. Unikać należy nawet stawania butami na półkach z grzybami (mogą być na nich zarazki). W ten sposób zmniejsza się ryzyko rozprzestrzeniania patogenów i wystąpienia chorób na pieczarkach. Warto pamiętać, że pieczarki są bardziej podatne na infekcje, jeśli rosną w miejscach zbyt wilgotnych i za ciepłych. Takie warunki najczęściej panują latem oraz na początku jesieni, a także jeśli grzyby się nadmiernie podlewa.

Najczęściej na pieczarkach występują infekcje wywołane przez patogeniczne grzyby. Jedną z chorób grzybowych jest sucha zgnilizna. Chore pieczarki są zdeformowane – owocniki nie mają podziału na kapelusze i trzony (przypominają cebule), mogą się łuszczyć i pękać. Pojawiają się na nich szary nalot, wgłębione, brunatne plamy, a czasem także żółtawe krople. Grzyb, który wywołuje suchą zgniliznę pieczarek to Lecanicillium fungicola. Najlepiej rozwija się w temperaturze 20-24°C. 

Inna dość często występująca choroba grzybowa pieczarek to pleśń. Rozróżnia się kilka odmian tej choroby, jak pleśń oliwkowa, pleśń karminowa, pleśń zielona, pleśń żółta, które wywołują różne patogeny. W pierwszej fazie choroby na pieczarkach pojawia się zwykle białawy nalot, który następnie zmienia kolor.

Pieczarki miewają także infekcje bakteryjne. Jedną z częściej występujących chorób jest zgnilizna bakteryjna. Jej objawy to duże, brązowe plamy, nierzadko wgłębione i mokre, na owocnikach. Choroba rozwija się bardzo szybko – w ciągu dwóch dni można stracić plon. Rozwojowi zgnilizny sprzyja temperatura około 25°C. Podobne objawy ma plamistość brunatna, również choroba bakteryjna – może się ona rozwijać już w temperaturze od 17°C.

W amatorskiej uprawie pieczarek najczęściej szkody wyrządzają muchówki oraz ślimaki nagie. Rozmnażają się szybko, dlatego najlepiej zapobiegać ich występowaniu.

Z muchówek na pieczarkach zwykle żerują ziemiórki. Osobniki dorosłe mają około 3 mm długości i przypominają z wyglądu czarne muszki. Ich larwy osiągają 1-5 mm długości w zależności od stadium rozwojowego. Szkodliwe są zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy. Osobnik dorosłe przenoszą patogeny: chorobotwórcze grzyby, nicienie, roztocza. Larwy zaś zjadają grzybnię oraz owocniki pieczarek, powodując ich robaczywienie. Na wszelki wypadek – zanim wyrządzą jakiekolwiek szkody - warto stosować na nie pułapki. Skuteczne są Żółte tablice lepowe oraz Żółte tablice lepowe do doniczek, które pokryte są nieschnącym klejem. Osobniki dorosłe, zwabione żółtym kolorem, siadają na tablicach, przyklejają się do nich i giną.

Problemem w domowej pieczarkarni mogą też być ślimaki nagie, zwłaszcza w uprawie gruntowej oraz w piwnicach, gdzie wcześniej przechowywane były warzywa. To szkodniki żerujące na owocnikach pieczarek. Ich obecność można poznać po wygryzionych, nieregularnych dziurach. W ich zwalczaniu pomaga Pułapka na ślimaki.