Chrzan
W kuchni korzeni chrzanu używa się do przyprawiania mięs, ryb, buraków ćwikłowych, ogórków kiszonych i białego sera. Wykorzystywany do wytwarzania niektórych rodzajów musztardy, kremów i majonezów. Z utartych korzeni robi się sos chrzanowy. Młode liście można dodawać do sałatek lub kanapek. Ponieważ charakterystyczny olejek eteryczny szybko się ulatnia – chrzan nie nadaje się do obróbki cieplnej.
Korzenie chrzanu zawierają glikozyd sinigrynę, prowitaminę A, witaminy z grupy B, witaminę C, witaminę E, sole mineralne (wapń, potas, fosfor, siarka, magnez, żelazo), olejek eteryczny, cukry, enzymy.
Chrzan przejawia działanie grzybobójcze, bakteriobójcze, wykrztuśne oraz niewielkie moczopędne i przeciwreumatyczne, pobudza wydzielanie soków trawiennych i działa przeciwwirusowo. Wewnętrznie jest używany przy uciążliwym kaszlu i zapaleniu oskrzeli, przy anemii, zaburzeniach trawienia, chronicznym katarze, chorobach reumatycznych i przy schorzeniach wątroby i dróg żółciowych.
Chrzan pospolity znajduje także zastosowanie w ogrodzie. Uprawiany w sąsiedztwie ziemniaków zmniejsza ich zapadalność na choroby. Zaparzony i rozcieńczony wywar z korzenia można używać w formie oprysków na jabłoniach przeciw zgniliźnie.
Stanowisko
Stanowisko dla chrzanu powinno być półcieniste. W palącym słońcu korzenie dostają żółtych plam. Gleba powinna być żyzna, głęboko uprawiona, zasobna w próchnicę i wilgotna. Odczyn pH gleby od 5,5- 6,5. Chrzan jest wrażliwy na silnie kwaśny odczyn gleby.
Wymagania
Odpowiednim terminem na sadzenie chrzanu jest wiosna tuż po rozmarznięciu gleby. Można sadzić go również jesienią, podobnie jak cebulę lub czosnek. Korzeń sadzimy ukośnie tak by górna część korzenia znajdowała się około 3 cm pod ziemią.
W okresie wzrostu chrzanu należy zasilić go raz lub dwa razy nawozem azotowym. Może być to np. saletra amonowa. W czasie suszy niezbędne jest podlewanie i odchwaszczanie. Gdy chrzan ma stale wilgotną glebę jego korzenie i liście są większe i lepsze w smaku.
Korzenie chrzanu zbieramy jesienią, gdy liście zaczynają żółknąć. Przeprowadzając zbiór chrzanu starajmy się wykopać dokładnie wszystkie korzenie. Chrzan odrasta nawet z najmniejszych fragmentów korzeni przez co mogą stać się uciążliwym utrapieniem na zagonie.
Najczęściej występujące choroby:
Bielik krzyżowych - objawy widoczne są na liściach, pędach i kwiatostanach. Objawem choroby są pojawiające się na górnej stronie liści guzowate wyrośla lub wzdęcia tkanek, a także oliwkowożółte plamy, które z czasem ulegają nekrozie. W obrębie tych plam, na dolnej stronie tworzą się wypukłe pęcherzyki, które po pewnym czasie pękają, a z nich wysypuje się białawy, mączysty pył (zarodniki). Liście ulegają deformacji, a pędy oraz kwiaty deformując się przypominają kształtem miotłę. Patogen by dokonać infekcji potrzebuje kropli wody i temperatury powyżej 10°C.
Mączniak prawdziwy – na liściach pojawia się biały mączysty nalot, liście żółkną.
Mączniak rzekomy – nieregularne duże plamy na dolnej stronie liści pokryte białoszarym nalotem grzyba.
Biała plamistość chrzanu – zasychające liście, jasnobrązowe plamy, pędy kwiatowe poskręcane.
Alternarioza chrzanu – małe ciemno zabarwione, okrągłe plamy, pojawia się nalot na najstarszych liściach.
Septorioza chrzanu – pojawiają się nieregularne, ciemne plamy na liściach.
Biała zgnilizna– korzenie pokryte są białym nalotem grzyba, tkanka mięknie.
Werticilioza chrzanu – czernienie wiązek przewodzących, więdnięcie roślin.
Najczęściej występujące szkodniki:
Śmietka kapuściana - muchówka o szarym, wydłużonym ciele gęsto pokrytym włoskami. Larwa beznoga, kremowo-biała dł. ok. 7-8 mm. Uszkodzeń roślin dokonują larwy. Po wylegnięciu z jaj, wgryzają się w szyjkę korzeniową doprowadzając do więdnięcia i zamierania roślin. Porażone rośliny można łatwo wyciągnąć z ziemi. Żerowaniu szkodnika sprzyja podwyższona temperatura oraz duże zagęszczenie chwastów i roślin żywicielskich.
Pchełka chrzanowa - pierwsze uszkodzenia spowodowane żerowaniem pchełek można zauważyć pod koniec kwietnia. Liście rozety są uszkadzane zanim osiągną powierzchnię gleby. Ciepła i sucha pogoda sprzyja masowemu pojawieniu się szkodników oraz ich intensywnemu żerowaniu. W miejscu żerowania na liściach pozostają liczne wgłębienia lub otwory. Silnie opanowane liście przypominają sito, a ich blaszka początkowo żółknie, potem brunatnieje, więdnie i zasycha.
