Warzywa na balkonie - co uprawiać

Prawie na każdym balkonie można uprawiać – oprócz kwiatów i ziół – także warzywa w donicach. Uprawiane są zwykle z przeznaczeniem do jedzenia. Świeże listki sałaty, rukoli, pak choi czy kapusty pekińskiej są świetne do sałatek. Pomidory na balkonach często owocują tak obficie, że z owoców trzeba robić przetwory albo rozdawać sąsiadom. Groch cukrowy dzieci uwielbiają jeść jak cukierki. Wystarczy jedna cukinia na balkonie, by przez całe lato mieć z czego robić leczo i placki.

Warzywa balkonowe to także dekoracja. Nie mają tak kolorowych kwiatów, jak np. pelargonie czy fuksje. Jednak np. sałata rzymska, gdy zakwita, jest królową balkonu (ma wtedy około metra wysokości i kwietnie na żółto). Ozdobą warzyw balkonowych są przede wszystkim liście w różnych odcieniach zieleni, a w przypadku niektórych odmian, np. sałaty czy jarmużu – także w kolorach fioletowym i czerwonym. `

Niektóre warzywa nadają się na zielone, jednoroczne parawany. Dzięki nim można szybko stworzyć osłonę, np. od strony sąsiadów. Warzywa, które nadają się na parawany to m.in. pomidory wysokich odmian, ogórki, fasola tyczna, fasolnik chiński. Niewielkim pnączem zaś jest groch.

Warzywnik na balkonie może być formą edukacji dla dzieci. Najmłodsi – bez wychodzenia z domu - uczą się siewu, podlewania oraz opiekowania roślinami. Dzieciom warto dać do dyspozycji osobne donice, by mogły założyć własne balkonowe ogródki, np. z szybko rosnącymi warzywami, jak groch cukrowy, rzeżucha, sałata, szpinak. Przy okazji poznają i mają szansę polubić nowe smaki.

Dla osób starszych i chorych ogród z warzywami na balkonie to forma rozrywki oraz terapii. Pielęgnacja roślin zachęca do ruchu i wyjścia na świeże powietrze. Poprawia także samopoczucie.

W sklepach jest mnóstwo warzyw, ale niekoniecznie uprawianych ekologicznie. Na balkonie ma się pod kontrolą, czym są nawożone i ewentualnie opryskiwane. Poza tym w donicach można uprawiać warzywa rzadkie, trudne do kupienia w sklepach, jak sałata łodygowa, a także ulubione odmiany, np. pomidory malinowe czy żółte ogórki.

Do uprawy warzyw w donicach najlepsze są balkony od południa. Jest na nich tak dużo słońca, że pomidory, papryki czy arbuzy dojrzewają jak we Włoszech czy w Hiszpanii. Dużo słońca potrzebują również warzywa gromadzące zapasy w zgrubieniach, jak kalarepa, rzepa, rzodkiewka, oraz zawiązujące jadalne nasiona, np. bób, groch, fasola.

Na mniej nasłonecznionych balkonach, np. od wschodu i zachodu, też można uprawiać warzywa. Jednak wtedy bywa problem z dojrzewaniem owoców, zwłaszcza takich warzyw jak arbuz, melon, miechunka brazylijska, papryka, pomidor. Dlatego, jeśli balkon jest mniej lub bardziej zacieniony, uprawę lepiej zacząć od ogórków oraz warzyw o jadalnych liściach, jak rukola czy sałata, które są mniej wymagające co do nasłonecznienia. Warto też wiedzieć, że więcej słońca potrzebują odmiany warzyw o liściach fioletowych i czerwonych, zaś mniej - zielonych. Na takich balkonach niekoniecznie trzeba rezygnować np. z pomidorów. Jednak wtedy lepiej wybierać na początek odmiany o żółtych i pomarańczowych owocach, które są bardziej odporne na zacienienie niż odmiany o owocach czerwonych, malinowych i czarnych.

Do uprawy warzyw balkonowych można używać doniczek i skrzynek o różnej pojemności. Jednak im są większe, tym bardziej różnorodne rośliny można w nich siać i sadzić. Przykładowo, w skrzynce od pelargonii można uprawiać np. rukolę i rzeżuchę. Jednak pomidor, nawet karłowy, czy ogórek będą rosły słabo.

Dlatego warto mieć przynajmniej jedną, dużą donicę do warzyw – przynajmniej o pojemności 10 l lub większą. Pojemniki mogą być wykonane z plastiku, ceramiki, metalu oraz innych materiałów. W ich dnach muszą być koniecznie otwory, aby nadmiar wody mógł swobodnie odpływać na podstawkę. Na bardzo nasłonecznionych balkonach i tarasach dobrze sprawdzają się donice z podwójnymi ściankami. Powietrze, które znajduje się pomiędzy ściankami, jest naturalną izolacją chroniącą przed nadmiernym nagrzewaniem się ziemi. Dzięki temu warzywa są mniej narażone na przesuszenie.

Przeczytaj także: Jak podlewać rośliny podczas urlopu

W tej samej donicy, napełnioną ziemią wczesną wiosną, można uprawiać różne warzywa od marca aż do przymrozków. Najpierw sieje się gatunki wczesne, jak np. mizuna, pak choi, rzodkiewka, rukola, sałata, szpinak. Najpóźniej w maju powinny być zjedzone, gdyż potem zakwitają i stają się niesmaczne. Następnie sieje się i sadzi - bez wymiany ziemi - warzywa plonujące latem, jak np. arbuz, miechunka brazylijska, ogórek, papryka, pomidor.

Dobra ziemia w uprawie balkonowej warzyw to podstawa sukcesu. Najlepiej używać kompostu oraz gotowych podłoży do uprawy warzyw (można je również mieszać), jak Ziemia do pomidorów i warzyw (to zbilansowana mieszanka torfu wysokiego, torfu niskiego, węgla brunatnego, kompostowanej kory i biohumusu) czy Ziemia do warzyw (mieszanka na bazie torfu frezowanego).

Dodatkowo przed siewem warto ziemię wymieszać z granulowanym nawozem naturalnym. Przeciętna dawka to garść nawozu na 10 l podłoża. To mogą być np. Nawóz ekologiczny do warzyw (zawiera 100% przekompostowanej masy roślinnej) albo Obornik bydlęcy. Oba nawozy mają postać suchych granulek. Nie wydzielają uciążliwego zapachu, nie zwabiają much oraz są pozbawione patogenów, takich jak chorobotwórcze grzyby oraz jaja i larwy owadów. Ich działanie jest spowolnione, dzięki czemu warzywa długo mogą korzystać z zawartych w nich składników pokarmowych.

Niektóre warzywa są tak łatwe w uprawie, że poradzą sobie z tym nawet dzieci. Wystarczy je posiać lub posadzić w donicy na balkonie i od czasu do czasu podlewać. Mają małe wymagania i szybko rosną. To przede wszystkim warzywa o jadalnych liściach, jak mizuna, kapusta pekińska, pak choi, sałata, rukola, rzeżucha, szpinak. Niektóre z nich, jak pak choi czy kapustę pekińską, łatwiej nawet wyhodować w donicach niż ogrodzie. Powód? W donicach nie atakują ich szkodniki, takie jak pchełki ziemne oraz ślimaki. Oto kilka warzyw najłatwiejszych w uprawie doniczkowej:

Na balkonie cebulę uprawia się z dymki, którą można kupić w sklepach ogrodniczych. W donicach cebulę dymkę należy posadzić w marcu lub kwietniu. Każdą cebulkę zakupuje się w ziemi tak, aby jej wierzchołek lekko wystawał ponad powierzchnię ziemi. Cebula dymka bardzo szybko się ukorzenia i rośnie dosłownie w oczach. Szczypior można ścinać nawet już w maju. Cebule zaś nadają się do zbioru od czerwca. Najpierw są niewielkie, ale szybko zwiększają wagę. Cebula bardzo lubi lekko wilgotną ziemię oraz nawożenie organiczne. Co 1-2 tygodnie cebulę można zasilić takimi preparatami jak Nawóz ekologiczny płynny do warzyw lub Biohumus Max Uniwersalny.

Uprawia się go dla słodkich nasion i młodych strąków. To także niewielkie, ładnie kwitnące pnącze, które zdobi balkon. Groch cukrowy sieje się od razu do donicy w marcu lub pierwszej połowie kwietnia. Jeżeli ziemia jest słabsza, można go zasilić naturalnym, działającym wolno preparatem Biohumus Max Uniwersalny, który powstaje w wyniku przetrawienia substancji organicznej przez dżdżownice. Gdy strąki zostaną zebrane, groch ucina się przy ziemi. Na pozostawionych korzeniach zostaje azot zmagazynowany przez bakterie brodawkowe żyjące z grochem w symbiozie. Z tych zapasów mogą korzystać inne warzywa posadzone w tej samej ziemi, np. ogórki.

Przeczytaj także: Groch cukrowy – uprawa na balkonie

Zwykle rzeżuchę sieje się na mokrej wacie w mieszkaniu. To jedyne warzywo, które może plonować cały rok. Do zbioru nadaje się już po 1-2 tygodniach. Warto siać rzeżuchę także w donicy z ziemią na balkonie. Ma wtedy mocniejszy aromat i bardziej zielone listki. Jej uprawa udaje się na zewnątrz, jeśli pogoda jest ciepła. Najlepsze są miesiące: czerwiec, lipiec oraz początek sierpnia. Bardzo lubi obfite podlewanie. Nie potrzebuje nawożenia.

W donicach można uprawiać różne sałaty, np. dębolistną, łodygową, masłową, rzymską. Wszystkie na balkonie rosną bardzo dobrze. Nasiona sieje się na przełomie marca i kwietnia od razu do doniczek. Jeśli sałaty wzejdą zbyt gęsto, trzeba nadmiar siewek wyrwać z korzeniami i przeznaczać do sałatek czy na kanapki. Pozostałe pęknie się wtedy rozrosną. Wszystkie sałaty lubią mieć zawsze lekką wilgotną ziemię. W uprawie doniczkowej nie trzeba ich nawozić.

Szpinak prosto balkonu, zwłaszcza młody, jest pyszny nawet na surowo. Starszy można dodawać np. do dań duszonych czy jajecznicy. Nasiona szpinaku sieje się w donicach dwa razy w roku: na przełomie marca i kwietnia oraz lipca i sierpnia. Bardzo szybko rośnie i wschodzi. Jedyne, czego potrzebuje, to systematyczne podlewanie, gdyż słabo znosi przesuszenie. Na balkonie nie trzeba go zasilać.

Na balkonie można z powodzeniem uprawiać prawie wszystkie warzywa, nawet arbuzy i melony. Jednak wymaga to większego doświadczenia ogrodniczego. Z warzyw tylko trochę trudniejszych w uprawie na pewno warto posadzić na balkonie m.in. cukinię, miechunkę brazylijską, ogórka, paprykę, pomidory, pory, selery. Największą trudność w ich uprawie sprawia przygotowanie rozsady, Trzeba ją bowiem zrobić kilka tygodni przed posadzeniem na balkonie. Nie zawsze ma się na to czas i miejsce na parapecie w mieszkaniu. Dlatego czasem wygodniej rozsadę kupić, np. 1-2 pomidory, i od razu posadzić na balkonie. Poniżej jest kilka przykładów warzyw trochę trudniejszych w uprawie.

Donica do uprawy cukinii musi mieć co najmniej 10 l pojemności. Potrzeba też wystarczająco dużo miejsca na balkonie. Gdy cukinia kwitnie i owocuje, zajmuje aż około metra kwadratowego powierzchni. Nasiona sieje się na przełomie maja oraz czerwca od razu do donicy na balkonie. Pielęgnacja to systematyczne podlewanie oraz nawożenie raz w tygodniu. Cukinia ma duże wymagania pokarmowe. Należy ją zasilać raz w tygodniu. Odpowiedni dla niej jest np. Nawóz ekologiczny płynny do warzyw.

Na balkonie ogórki najlepiej uprawiać jako małe pnącza, np. przy barierce lub kratce. Szczególnie pięknie wyglądają, gdy kwitną i zawiązują pierwsze owoce. Nasiona sieje się po 15 maja od razu do doniczek ustawionych na balkonie. Ogórki muszą być regularnie podlewane. Przesuszenie powoduje, że liście tracą wigor, a owoce mogą gorzknieć. Raz w tygodniu ogórki należy zasilać. Przykładowo, Nawóz ekologiczny płynny do pomidorów i ogórków dodaje się do wody, a następnie podlewa rośliny.

Ogórki doniczkowe rzadko są atakowane przez szkodniki. Jednak,  np. z kwiatów na sąsiednim balkonie, może przyfrunąć na ogórki mączlik szklarniowy, który wygląda jak biała muszka. Bardzo skutecznym sposobem zapobiegania inwazji tego szkodnika są Żółte tablice lepowe. W wersji do doniczek mają kształt motyli. Przykleić je można np. do patyczków wbitych w ziemię. Mączliki zwabia żółty kolor. Gdy usiądą na tablicy, przyklejają się do niej. Tablice chronią też inne rośliny balkonowe przed szkodnikami – oprócz mączlików to m.in. ziemiórki, mszyce i miniarki.

W donicach łatwiej uprawiać papryki o owocach drobniejszych niż dużych (typu blokowego). W zależności od odmiany krzaczki mają zwykle po 50-80 cm wysokości. Aby się nie przewracały pod ciężarem liści i owoców, warto dać im podpórki. Pielęgnacja papryki balkonowej jest bardzo prosta. Wystarczy jej zapewnić jak najwięcej słońca oraz regularnie podlewać. Raz w tygodniu należy paprykę w donicy zasilać. Polecane są np. Biohumus Max Uniwersalny oraz Nawóz ekologiczny płynny do warzyw.

Na balkonach najczęściej uprawia się pomidory koktajlowe, które mają drobne owoce. Jednak w donicach można też mieć np. odmiany malinowe z ogromnymi owocami. Wszystkie rosną bardzo dobrze, ale pod warunkiem, że wielkość donic jest wystarczająco duża. Wśród pomidorów są karzełki, które dorastają zaledwie do 50 cm wysokości – tym wystarczą małe pojemniki. Jednak większość ma 100-200 cm. Takie odmiany potrzebują donic o pojemności minimum 10 l. Trzeba im także zapewnić podpory. To mogą być np. kratki. Pędy można też rozpinać na sznurkach czy balustradzie balkonu. Pomidory najlepiej rosną na balkonach słonecznych i zadaszonych. Jeśli na ich liście nie pada deszcz, praktycznie nie chorują. Naturalną odporność pomidorów wzmacnia Pokrzywa stymulator wzrostu. Ten preparat warto stosować – do podlewania – zwłaszcza do czasu zakwitnięcia pomidorów.

Przez cały sezon pomidory na balkonie potrzebują obfitego nawożenia – raz w tygodniu. W uprawie doniczkowej sprawdzają się np. Nawóz ekologiczny płynny do pomidorów i ogórków, Nawóz w płynie Aromatyczne Owoce czy Nawóz rozpuszczalny Smaczne Owoce do pomidorów. Trzeba też pamiętać o systematycznym podlewaniu (w upalne dni nawet kilka razy dziennie).

Przeczytaj także: W jaki sposób uprawiać i pielęgnować pomidory?

Uprawa rzodkiewek w donicach udaje się tylko na balkonach słonecznych. Rzodkiewki zawiązują wtedy duże, jędrne zgrubienia korzeniowe. W półcieniu dorodne są jedynie liście. Donice powinny być duże i głębokie, o pojemności co najmniej 10 l. Nasiona sieje się od razu w pojemnikach na balkonie – w marcu i kwietniu oraz w sierpniu i pierwszej połowie września. Rzodkiewek nie trzeba nawozić.

Po zbiorze warzyw zostają resztki liści, łodyg, korzeni oraz zużyte podłoże. Jeśli rośliny były zdrowe, można je kompostować. Nawet na balkonie! Do tego celu potrzebny jest kompostownik balkonowy lub worek foliowy. Wkłada się do nich resztki warzyw i kwiatów (najlepiej miękkie, gdyż szybciej są rozkładają), stare podłoże, dorzuca np. fusy i obierki z kuchni, a także dosypuje preparat przyśpieszający kompostowanie Active Komposter.

Po około pół roku kompost można wykrzystać do siewu i sadzenia. Warto go mieszać z gotowymi, świeżymi podłożami. Przykładowo, do pomidorów odpowiednie będzie np. Podłoże Domowa Plantacja Pomidory i Zioła, zaś do ogórków, sałaty czy szpinaku np. Ziemia do warzyw.